Handreiking implementatie High Value Datasets (HVD)

Onder partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering verstaan wij die personen en organisaties die praktisch en technisch met HVD aan de slag gaan. Dat gaat hier concreet om de Nederlandse dataproviders. Zij zullen de processtappen uitvoeren die nodig zijn om te voldoen aan de uitvoeringsverordening HVD. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het publiceren van de metadata en aanvullende documentatie en het ontsluiten van de data via API’s. Dit kan door verschillende personen binnen een organisatie uitgevoerd worden, zoals data-beheerders, applicatie-specialisten, dba’ers van ruimtelijke databases en ICT'ers.

De handreiking is daarmee momenteel meer technisch dan organisatorisch ingestoken. Ook beleidmakers en managers krijgen met HVD te maken. Zij zullen ook praktisch met HVD aan de slag gaan, maar op een andere manier dan de technische beheerders, GIS-specialisten en ICT'ers. Toch kan het verhelderend zijn de handreiking te lezen om een idee te krijgen van het type werk dat voor HVD moet worden uitgevoerd.

HVD is nog steeds in beweging. Dat betekent dat nog niet alles over HVD gezegd is. Als er aanpassingen zijn, dan wordt deze handreiking daarop aangepast.

Verwacht hier echter niet alles over HVD. De insteek is om die informatie te verstrekken die nodig is om data volgens de uitvoeringsverordening HVD beschikbaar te kunnen stellen. De meest complete bron van informatie is de uitvoeringsverordening zelf.

Het detail van de handreiking slaat het software-niveau over; het is geen how to die uitlegt hoe je in specifieke software bepaalde functionaliteit oproept, of uitvoert. Wel reikt de handreiking principes of mechanismen aan.

We proberen via deze handreiking zoveel mogelijk informatie over HVD te delen. Heb je toch nog een vraag over HVD, stuur dan een e-mail naar HVD@geonovum.nl.

In de Handreiking EU Informatie m.b.t. digitale en data-strategie is zoals al eerder aangegeven algemene informatie over HVD te vinden.

In Nederland zijn veel datasets die in de uitvoeringsverordening HVD zijn opgenomen al als open data via een API en/of als bulkdownload (Atom) beschikbaar. Dat zijn datasets die al voor INSPIRE worden ontsloten, datasets die al via landelijke voorzieningen worden ontsloten en ook de statistische en meteorologische data. De focus ligt eerst op het conform de HVD vereisten beschikbaar maken van deze data. De planning is om deze datasets uiterlijk voor 9 juni 2024 conform HVD vereisten beschikbaar te stellen.

Voor data die onder een HVD thema valt, maar die nog niet als open data via API of bulkdownload wordt ontsloten, wordt een andere tijdslijn gehanteerd. Aangezien hier een grotere inspanning verwacht kan worden voor de ontsluiting conform HVD vereisten kan hier, als nodig, de ruimte benut worden die er is tussen de officiële implementatie-deadline en de eerste rapportage over HVD, uiterlijk 9 februari 2025.

In de eerste helft van 2024 zal er voor de dertigtal milieurichtlijnen, vallende onder het thema Aardobservatie en milieu, verder worden ingezet op het verhelderen welke datasets er voor de HVD ontsloten moeten worden. Deze ketens zijn complex met meerdere stakeholders: een beleidsverantwoordelijke, aanleverende en uitvoerende organisaties. Dit vraagt meer tijd om in beeld te krijgen. Hiervoor geldt de implementatietermijn tot uiterlijk 9 februari 2025.

Datasets die in de HVD genoemd worden en onder INSPIRE thema’s vallen, betreffen datasets die voor INSPIRE zijn aangemerkt: het gaat zowel om geharmoniseerde datasets als om rijkere brondata. Daarnaast gaat het om de overige data die onder de INSPIRE thema’s valt (aanvullend op de meest geschikte INSPIRE dataset). Niet al deze data is al bij de dataproviders in scope en vraagt meer tijd om in beeld te krijgen. Hiervoor geldt de implementatietermijn tot uiterlijk 9 februari 2025.

Het ontsluiten van historische data en data in verschillende schaalniveaus (waar relevant) is vaak nog niet bij de dataprovider in scope en vraagt meer tijd om in beeld te krijgen. Hiervoor geldt de implementatie termijn tot uiterlijk 9 februari 2025.

In de uitvoeringsverordening HVD wordt ingezet op het beschikbaar maken voor hergebruik. Het verbeteren van de API’s voor hergebruik en aansluiten bij veel gebruikte dataformaten is een continu proces. Bij de ontsluiting van data als HVD, zal dit in eerste instantie nog niet altijd optimaal zijn. Na de ontsluiting conform HVD vereisten, wordt doorontwikkeling onderdeel van het reguliere werk- en beheerproces.

Om inzicht te bieden in welke Nederlandse datasets voor HVD zijn aangemerkt, stelt het Ministerie van BZK het Aanmerkingsregister beschikbaar. Het register is openbaar en online toegankelijk. In dit register wordt naast de HVD aanmerking ook de INSPIRE aanmerking bijgehouden.

Het doel van het aanmerkingsregister is meervoudig:

• In het aanmerkingsregister worden de aanmerkingen en wijzigingen op de aanmerkingen bijgehouden door het ministerie van BZK;
• Via het aanmerkingsregister kan iedereen de voortgang van de HVD (en INSPIRE) implementatie volgen;
• Vanuit het aanmerkingsregister is er ook een directe link naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het Nationaal Georegister (NGR) en data.overheid.nl. De dataset zelf is via de metadata te raadplegen.

In het openbare gedeelte kan de bezoeker de aanmerkingen bekijken en selecties maken op bijvoorbeeld dataprovider en thema. Ook kan de bezoeker een dataset aanmelden als de bezoeker een dataset mist in het overzicht of denkt dat een bepaalde dataset wel in aanmerking komt voor HVD.

Naast een openbaar gedeelte heeft het aanmerkingregister ook een gesloten gedeelte voor de dataproviders. De gesloten omgeving voorziet in extra functionaliteit om het aanmerkings- en implementatieproces te ondersteunen. Binnen deze omgeving kunnen dataproviders per dataset de directe link opnemen naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het NGR of andere metadata registers. Ook kan de dataprovider een wijzigingsverzoek indienen. Daarnaast kan de dataprovider alle eigen datasets exporteren naar een Excel-bestand.

In sommige gevallen kan een aangemerkte organisatie niet langer optreden als dataprovider voor een of meer HVD thema’s, of onderdelen daarvan. Dit kan om verschillende redenen, bijvoorbeeld:

• De dataset is onvolledig;
• Door veranderend beleid of wettelijke verplichting wordt de dataset niet langer beheerd;
• Een andere organisatie gaat de dataset beheren of beschikbaar stellen.

In Nederland wordt een operationeel overleg HVD ingericht. Vanaf 2024 zal dit overleg met een vaste frequentie worden ingepland.

Naast het operationeel overleg HVD is er het Tactisch beraad EU informatie. Zie voor meer informatie het dossier Europese datastrategie dossier op de Geonovum site.

De uitvoeringsverordening HVD voegt een open data verplichting toe aan een reeks INSPIRE thema’s (25 van de 34) vallend onder de HVD thema’s Geospatiale data, Aardobservatie en milieu en Mobiliteit. Het betreft hier zowel de geharmoniseerde datasets als de rijkere brondatasets. Bij de implementatie van INSPIRE in Nederland is ervoor gekozen alleen de meest geschikte dataset aan te merken voor INSPIRE. Bij HVD gaat het niet alleen om deze meest geschikte dataset, het gaat ook om de overige datasets die onder de INSPIRE thema’s vallen.

Onder het HVD thema Geospatiale data vallen de referentiepercelen en de landbouwpercelen zoals benoemd in de Verordening (EU) 1306/2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) onder de open data verplichting.

Onder het HVD thema Aardobservatie en milieu is alle milieu-informatie in scope zoals genoemd in Richtlijn 2003/4/EC over publieke toegang tot milieu-informatie.

Onder het HVD thema Aardobservatie en milieu is, naast hierboven genoemde data, ook data in scope die door monitoring- en rapportageverplichtingen ontstaat t.a.v. lucht, klimaat, emissies, natuurbehoud en biodiversiteit, geluid, afval, water, milieuaansprakelijkheid en duurzame beleggingen. In de HVD is expliciet benoemd om welke artikelen uit 31 milieu gerelateerde richtlijnen het gaat. In Bijlage 1 is een overzicht opgenomen van alle milieurichtlijnen en een korte toelichting van de genoemde artikelen.

Het thema Statistiek omvat datasets die ontstaan bij de rapportageverplichtingen op grond van een reeks statistiek gerelateerde richtlijnen en verordeningen.

Datasets over bedrijfsdocumenten en -rekeningen worden beschreven in Richtlijn 2013/34/EU betreffende de jaarlijkse financiële overzichten, geconsolideerde financiële overzichten en aanverwante verslagen van bepaalde ondernemingsvormen, en Richtlijn 2004/109/EG betreffende de transparantievereisten die gelden voor informatie over uitgevende instellingen waarvan effecten tot de handel op een gereglementeerde markt zijn toegelaten.

Het thema Mobiliteit omvat, naast INSPIRE data ook statische gegevens, dynamische gegevens en elektronische kaarten en navigatiekaarten voor de binnenvaart, zoals beschreven in Richtlijn 2005/44/EG betreffende geharmoniseerde River Information Services (RIS) op de binnenwateren.

Over het formaat waarin de data beschikbaar gesteld dient te worden, staat in de Open Data richtlijn dat dataproviders hun documenten beschikbaar stellen in de reeds bestaande formaten of talen en, indien mogelijk en passend, elektronisch, in formaten die open, machineleesbaar, toegankelijk, vindbaar en herbruikbaar zijn. Daarnaast dient het formaat zo veel mogelijk aan formele open standaarden te voldoen (artikel 5 (1)).

In de uitvoeringsverordening HVD staat het wat specifieker, namelijk dat het een machineleesbaar formaat dient te zijn dat in de Unie of internationaal erkend is. Ook moet het formaat beantwoorden aan de redelijke behoeften van hergebruikers (artikel 3 (1)).

In de bijlage van de uitvoeringsverordening wordt bij alle thema’s, met uitzondering van subthema Binnenwateren (van thema Mobiliteit), ook vermeld dat het een open formaat moet zijn. Daarnaast worden in de bijlage bij enkele thema’s specifieke formaten als voorbeelden genoemd. Het is niet verplicht deze specifieke formaten te gebruiken, maar het wordt wel geadviseerd.

Alle datasets worden beschikbaar gesteld onder de voorwaarden van een Creative Commons Public Domain Dedication (CC0) licentie of een Creative Commons BY 4.0-licentie of een gelijkwaardige of minder beperkende open licentie. Dit wordt vermeld in artikel 4, lid 3 van de uitvoeringsverordening.

Algemeen geldt dus dat data voorzien dient te worden van metadata, dat de metadata zo veel mogelijk aan formele open standaarden dient te voldoen en dat de metadata op internet beschikbaar wordt gemaakt volgens bestaande normen.

Voor het beschrijven van ruimtelijke data en dataservices wordt op dit moment het Nederlands metadata profiel op ISO 19115 voor geografie versie 2.1.0 en het Nederlands metadata profiel op ISO 19119 voor services versie 2.1.0 toegepast.

Ten behoeve van de Europese INSPIRE regelgeving is ook een metadata profiel opgesteld. De vereisten uit het INSPIRE profiel zijn opgenomen in deze Nederlandse profielen zodat, door te voldoen aan het Nederlandse profiel, tevens aan de Europese INSPIRE vereisten voldaan kan worden.

Beide profielen staan op de Pas-toe-of-leg-uit-lijst van het College Standaardisatie.

Voor ruimtelijke data en dataservices die conform deze metadata profielen de datasets en services (API’s) beschrijven, kunnen hiermee voldoen aan vereisten rondom metadata uit de Uitvoeringsverordening HVD. Daarvoor is het wel noodzakelijk de specifieke extra informatie voor HVD ook in de metadata wordt opgenomen. Het gaat in ieder geval om de aanduiding van ‘high value dataset’ en daarnaast om onder andere contactinformatie en de verwijzing naar verplichte documentatie. Dit kan in bestaande metadata-elementen opgenomen worden, hiervoor is een wijziging van de Nederlandse metadata profielen niet direct noodzakelijk. Op termijn is dit voor een betere aansluiting op DCAT wellicht wel wenselijk (zie ook Beschrijven van de HVD specifieke metadata in ISO 19115).

De metadata kan voor andere domeinen conform andere bestaande normen (standaarden en profielen) beschikbaar worden gemaakt. Als er geen gangbare, domein specifieke metadata standaard is, kan de metadata aangemaakt worden conform DCAT-AP-NL.

In Europa is het applicatie profiel (DCAT-AP) ontwikkeld op de internationale DCAT standaard, voor het uitwisselen van metadata tussen Europese dataportalen. De transformatie van INSPIRE metadata conform het Nederlands profiel op ISO 19115 naar DCAT, wordt uitgevoerd op catalog/dataportaal niveau. Individuele beheerders van metadata hoeven hier geen actie op te ondernemen. Dit geldt ook voor de metadata conform het Nederlands profiel op ISO 19119.

Er is voor het geo-domein en het statistische-domein op Europees niveau ook een applicatie profiel gemaakt, waarmee het mogelijk wordt om de domein specifieke metadata, zoals de ISO 19115 metadata voor ruimtelijke data, te transformeren naar het generieke DCAT-AP. Voor het uitwisselen van de HVD specifieke metadata is een extensie op DCAT-AP gemaakt, DCAT-AP-HVD, zodat daarmee ook aan de vereisten vanuit de uitvoeringsverordening voor hoogwaardige datasets kan worden voldaan. Een update van geoDCAT-AP, waarin ook de transformatie van ISO metadata naar DCAT-AP-HVD is vastgelegd, is momenteel nog niet beschikbaar.

Een Nederlands applicatie profiel op DCAT is in ontwikkeling. Hierin wordt op basis van het Europese DCAT-AP, specifiekere afspraken gemaakt die beter aansluiten op de situatie in Nederland. Dit profiel gaat gebruikt worden voor de uitwisseling van metadata tussen Europese en Nederlandse data portalen. In een aantal domeinen en bijbehorende portalen wordt DCAT als standaard gebruikt om de metadata in vast te leggen. Daar kan het Nederlandse profiel ook gebruikt gaan worden zodat de metadata die wordt vastgelegd beter aansluit bij de Nederlandse wensen en eisen op dit gebied.

Ruimtelijke data en dataservices (API’s) waarvan de metadata wordt beschreven conform het Nederlands metadata profiel op ISO 19115 voor geografie versie 2.1.0 en het Nederlands metadata profiel op ISO 19119 voor services versie 2.1.0 kunnen hiermee voldoen aan vereisten rondom metadata uit de Uitvoeringsverordening HVD. Het is dan wel noodzakelijk dat de specifieke extra informatie voor HVD ook in de metadata wordt opgenomen. Het gaat daarbij in ieder geval om de aanduiding van ‘high value dataset’ en daarnaast onder andere om contactinformatie en de verwijzing naar verplichte documentatie.

Een update van een Europees afgestemd geoDCAT-AP, waarin ook de transformatie van ISO metadata naar DCAT-AP-HVD is vastgelegd, is momenteel nog niet beschikbaar. Het is mogelijk dat daarin van andere ISO metadata elementen uitgegaan gaat worden om HVD vereisten in DCAT te ontsluiten. Zolang de gevraagde informatie in de juiste DCAT elementen ontsloten wordt, zal dit niet tot problemen leiden.

De aanduiding 'high value dataset'

Vooralsnog lijkt het opnemen van de aanduiding ‘high value dataset’ en het aangeven van het HVD thema in het metadata element trefwoord te voldoen.

Voor de aanduiding ‘high value dataset' moet daarvoor de ELI http://data.europa.eu/eli/reg_impl/2023/138/oj opgenomen worden.

Het trefwoord voor het HVD thema moet een waarde zijn uit https://op.europa.eu/en/web/eu-vocabularies/dataset/-/resource?uri=http://publications.europa.eu/resource/dataset/high-value-dataset-category.

Dit kan als volgt worden opgenomen in de metadata:

<gmd:descriptiveKeywords>
  <gmd:MD_Keywords>
    <gmd:keyword>
      <gmx:Anchor xlink:href="http://data.europa.eu/eli/reg_impl/2023/138/oj">HVD</gmx:Anchor>
    </gmd:keyword>
  </gmd:MD_Keywords>
</gmd:descriptiveKeywords> 
<gmd:descriptiveKeywords>
  <gmd:MD_Keywords>
    <gmd:keyword>
      <gmx:Anchor xlink:href="https://op.europa.eu/web/eu-vocabularies/concept/-/resource?uri=http://data.europa.eu/bna/c_dd313021"> Aardobservatie en milieu</gmx:Anchor>
    </gmd:keyword>
    <gmd:thesaurusName>
      <gmd:CI_Citation>
        <gmd:title>
          <gmx:Anchor xlink:href="http://publications.europa.eu/resource/dataset/high-value-dataset-category">High-value dataset categories </gmx:Anchor>>
        </gmd:title>
        <gmd:date>
          <gmd:CI_Date>
            <gmd:date>
              <gco:Date>2023-09-27</gco:Date>
            </gmd:date>
            <gmd:dateType>
              <gmd:CI_DateTypeCode codeList="http://standards.iso.org/ittf/PubliclyAvailableStandards/ISO_19139_Schemas/resources/Codelist/ML_gmxCodelists.xml#CI_DateTypeCode"codeListValue="publication">publication</gmd:CI_DateTypeCode>
            </gmd:dateType>
          </gmd:CI_Date>
        </gmd:date>
      </gmd:CI_Citation>
    </gmd:thesaurusName>
  </gmd:MD_Keywords>
</gmd:descriptiveKeywords> 

Contactinformatie

De contactinformatie voor vragen over de API kan in de metadata elementen behorende bij “Verantwoordelijke organisatie bron” worden opgenomen. Gebruik daarbij als rol: pointOfContact. Het wordt aanbevolen dat contactinformatie de vorm heeft van een (persistent) e-mailadres, bijvoorbeeld servicedesk@xxx.nl, of een link naar een contactformulier op een webpagina, bijvoorbeeld om contact op te nemen met een servicedesk.

De gebruiksvoorwaarden

De licentie kan zoals gebruikelijk worden opgenomen bij het element “juridische toegangsrestricties” in de metadata. Deze moet echter wel een Creative Commons Public Domain Dedication (CC0) licentie of een Creative Commons BY 4.0-licentie of een gelijkwaardige of minder beperkende open licentie zijn.

Documentatie van de dataset

Bij diverse HVD thema’s wordt gevraagd om de online documentatie van de datasets waarin ten minste de gegevensstructuur en -semantiek is opgenomen. De link naar deze documentatie kan, zoals al gebruikelijk is, in de metadata opgenomen worden bij het element “specificatie” met bijbehorende conformiteitsindicatie.

De kwaliteit van de dienstverlening

Voor de API moet de kwaliteit van de dienstverlening, wat betreft de prestaties, de capaciteit en de beschikbaarheid worden gepubliceerd. In het Nederlands profiel op ISO 19119 zijn daar specifieke metadata elementen voor. DCAT kent deze niet, daar wordt voor deze informatie uitgegaan van een document, waarin deze informatie is opgenomen. Een optie is om de kwaliteit van de dienstverlening als “Algemene beschrijving herkomst” op te nemen in de ISO metadata. Dit is een metadata element waarin ook kwaliteitsinformatie kan worden opgenomen. Dit element is echter nog niet opgenomen in het Nederlands metadata profiel op ISO 19119, maar heeft als voordeel dat het eenduidig is te transformeren naar DCAT. Het opnemen in het element “specificatie” met bijbehorende conformiteitsindicatie, heeft een nadeel dat dit niet eenduidig te transformeren is naar DCAT.

Het document met deze specificatie van de kwaliteit van de service zal wel apart online gepubliceerd moeten worden zodat deze direct toegankelijk is. Deze werkwijze sluit ook aan bij de opmerking in DCAT-AP-HVD dat kwaliteitsinformatie over de service wordt gezien als onderdeel van de generieke documentatie van een service.

API documentatie

Voor de API moet de documentatie over de API zelf gepubliceerd worden. Deze documentatie geeft specifieke details over het endpoint. Dit komt overeen met wat er vastgelegd wordt in een capabilities document van een WFS of de open API specificatie op een OGC: API features. De link naar deze documentatie wordt in de metadata gelegd in het element URL.

Overige metadata

Als er voor de HVD data van verschillende generalisatieniveaus, granulariteit, actualiseringsfrequentie en – termijnen, tijdreeksen en updatefrequentie wordt gevraagd te leveren, is het ook van belang deze specifieke informatie in de metadata op te nemen in de daarvoor aanwezige metadata elementen. Net als distributie formaat is dit relevante informatie, maar geen verplicht metadata element.

Zowel in de Open Data richtlijn (artikel 5, lid 8) als in de uitvoeringsverordening (artikel 3, lid 1) staat dat de datasets die onder HVD vallen, via een Application Programming interface (API) beschikbaar gesteld moeten worden. Een API is in Open Data richtlijn gedefinieerd als "een set functies, procedures, definities en protocollen voor communicatie tussen machines en de naadloze uitwisseling van data." Er is geen technische verordening voor de functionaliteit en techniek voor API’s opgesteld. Er wordt dus geen ‘technische’ keuze of API stijl voor API’s voorgeschreven. Voor de thema’s Geospatiale data, Aardobservatie en milieu en Mobiliteit is aangegeven dat het gaat om een API “zoals direct access download services op basis van Richtlijn 2007/2/EG” (INSPIRE). De INSPIRE direct access download service implementatie maakt het mogelijk om slechts een deel van de dataset door eigen selecties te downloaden. INSPIRE dataproviders met HVD datasets kunnen de INSPIRE ‘network services’ op de volgende wijze inzetten voor de HVD:

De internationale standaarden voor INSPIRE API's zijn door het OGC opgesteld. Deze eerste generatie OWS standaarden, zoals WFS, WCS en SOS, zijn gebaseerd op RPC en XML. Deze standaarden zijn nog steeds geldig en in gebruik, maar worden gaandeweg vervangen door de nieuwe generatie. Deze nieuwe generatie, de OGC API’s, zijn gebaseerd op algemene Web architectuur, i.e. REST. In de algemene Web architectuur wordt ook de Nederlandse API strategie van de overheid toegepast.

Kortom, datasets ontsloten via INSPIRE ‘direct access download services’, kunnen eveneens als HVD API’s worden ingezet. Er zijn geen voorgeschreven technische implementatieregels vanuit ODD en HVD, maar wel een verwachting dat API’s meegroeien met de redelijke wensen van hergebruikers. Om te voldoen aan de behoefte van hergebruikers is het advies om het gebruik van REST API’s conform de Nederlandse API strategie en conform de OGC API standaarden zoals STA en OGC API Features (INSPIRE Good Practises) te implementeren en stimuleren. Deze nieuwe generatie API's zijn voor een veel breder publiek toegankelijk voor hergebruik. Daarnaast is het advies om de brede Europese ontwikkelingen op het gebied van API implementatie te volgen en te zorgen dat de Nederlandse API belangen worden gewaarborgd.

Uitzonderingen daargelaten moeten veel van de datasets naast via een API ook als bulkdownload beschikbaar worden gesteld. Bulkdownload wordt in de uitvoeringsverordening gedefinieerd als: “een functie die het mogelijk maakt een volledige dataset in een of meer pakketten te downloaden.”

INSPIRE dataproviders met HVD datasets kunnen de INSPIRE ‘network services’ op de volgende wijze inzetten voor de HVD:

In de uitvoeringsverordening is beschreven dat ten behoeve van hergebruik verschillende documentatie beschikbaar gesteld dient te worden.

• Naast de API zelf moeten de gebruiksvoorwaarden van de API worden vastgesteld en worden gepubliceerd in een open, voor de mens en machineleesbaar formaat (artikel 3, lid 2).
• De criteria inzake de kwaliteit van de dienstverlening moet eveneens worden vastgesteld en gepubliceerd. Het betreft hier de prestaties, de capaciteit en de beschikbaarheid van de services (artikel 3, lid 2).
• Tenslotte wordt ook de API documentatie gepubliceerd in een open, voor de mens en machineleesbaar formaat dat in de Unie of internationaal erkend is (artikel 3, lid 3).

Alle dataproviders die over high value datasets beschikken, wijzen een contactpunt aan voor vragen en kwesties in verband met de API. Dit heeft als doel de beschikbaarheid en het onderhoud van de API te waarborgen en draagt uiteindelijk bij aan de vlotte en doeltreffende publicatie van de datasets (uitvoeringsverordening artikel 3, lid 4). Het advies is hiervoor een helpdesk-punt te gebruiken.