Geonovum ontwikkelt en beheert het Informatiemodel Geluid samen met het RIVM in opdracht van het minsiterie van Infrastructuur en Waterstaat. Mensen die in de praktijk gebruik maken van dit informatiemodel hebben vragen over de toepassing ervan, willen weten welke ontwikkelingen er spelen, en hebben mogelijk suggesties voor aanpassingen van het informatiemodel. Het opstellen en gebruik van het protocol is onderdeel van het beheerproces van een standaard. Geonovum voert het beheer en de doorontwikkeling van standaarden, waaronder het Informatiemodel Geluid, uit conform het beheer- en ontwikkelmodel voor open standaarden: BOMOS. Wijzigingen in het Informatiemodel Geluid worden niet zomaar doorgevoerd; voor de ene gebruiker van het model zal de wijzing gering zijn, voor de ander kan het grote gevolgen hebben. Daar houden wij rekening mee. De gebruikersgroepen van de standaarden en andere betrokkenen in het wijzigingsproces zijn vastgelegd, evenals de belangrijkste taken en verantwoordelijkheden en de momenten waarop zij betrokken zijn in dit proces.
In dit wijzigingsprotocol staan de sturende principes achter het wijzigingsproces voor deze standaard die Geonovum samen met het RIVM beheert: de manier waarop wijzigingen in het Informatiemodel Geluid plaatsvinden. Met het protocol wordt elke wijziging van het informatiemodel een voorspelbaar proces voor de ketenpartners en gebruikers van het informatiemodel. In het protocol zijn basisbegrippen en uitgangspunten uiteengezet voor het wijzigingsproces, bijvoorbeeld wat onder nieuwe en volgende versies verstaan wordt, en wanneer deze nieuwe versie(s) verwacht mogen worden.
Adviesgroep | Groep gebruikers/deskundigen/stakeholders en de beheerder van het informatiemodel (RIVM en Geonovum). De adviesgroep brengt advies uit over het wijzigingsvoorstel ter advisering wordt voorgelegd. De Adviesgroep adviseert slechts; de voorzitter van de CVGG stuurgroep stelt een nieuwe versie van het IMG vast. |
CVGG | De Centrale Voorziening Geluidgegevens is het digitale systeem dat de geluidgegevens verzamelt. Het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen moeten verplicht conform de Omgevingswet geluidgegevens aanleveren. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is de eigenaar van de CVGG, het beheer van de CVGG wordt uigevoerd door het RIVM. |
IMG | Informatiemodel Geluid voor de gegevensuitwisseling met de Centrale Voorziening Geluidgegevens en andere gebruikers. Het IMG is in gezamelijk beheer bij het RIVM en Geonovum. |
Stuurgroep CVGG | Stuurgroep Centrale Voorziening Geluidgegevens. De stuurgroep CVGG bestaat uit vertegenwoordigers van de verschillende gebruikersgroepen van de CVGG. Het ministerie van IenW, de opdrachtgever voor het beheer van de CVGG, zit de stuurgroep voor. De opdrachtgever stemt de koers van het beheer CVGG via de stuurgroep CVGG af. |
Wijzigingsprotocol | Hiermee wordt het geheel van vastgelegde regels en afspraken voor het wijzigen van de standaard vastgelegd. |
Wijzigingsproces | Het wijzigingsproces is de daadwerkelijke wijziging van het IMG op een bepaald moment. Het volledige wijzigingsproces doorloopt de fasen van het wijzigingsprotocol met een datum van inwerkingtreding van de nieuwe versie van het IMG. |
Wijzigingsverzoek | Wijzigingsverzoeken zijn wensen of eisen voor aanpassing van de standaard. Een wijzigingsverzoek wordt door een gebruiker van de standaard ingediend bij de helpdesk van IMG bij Geonovum. Volgens de gebruiker moet het Informatiemodel op een bepaald onderdeel met reden worden aangepast of aangevuld voor een betere werking van de standaard. Het wijzigingsverzoek wordt door de helpdesk medewerker beoordeeld, ingeschat en aan de wensen- en eisenlijst toegevoegd, die inclusief status inzichtelijk is via de Geonovum website. Een wijzigingsverzoek dat niet wordt ingewilligd, wordt beargumenteerd afgewezen. |
Wijzigingsvoorstel | In het wijzigingsproces worden meerdere wijzigingsverzoeken meegenomen gebundeld tot één wijzigingsvoorstel voor het wijzigen van de standaard. |
Het protocol schrijft een vast stramien voor het wijzigen van de standaard voor. Het protocol benoemt de fasen en de op te leveren resultaten. Belangrijk zijn de randvoorwaarden en uitgangspunten. De gebruikers van het Informatiemodel Geluid betrekken wij bij het wijzigen van het model. We zetten op en rij welke betrokkenen er zijn.
De titel van dit document geeft aan dat het hier om een protocol gaat. Toch wordt in dit document ook gesproken over processen. Een wijzigingsprotocol beschrijft de manier waarop wijzigingen in het Informatiemodel Geluid plaatsvinden: het wijzigingsproces. In het protocol zijn basisbegrippen en uitgangspunten uiteengezet voor het wijzigingsproces, bijvoorbeeld wat onder nieuwe en volgende versies verstaan wordt en wanneer deze verwacht mogen worden. De daadwerkelijke planning van een nieuwe versie wordt in overleg met de opdrachtgever en eigenaar van de standaard, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, en RIVM, de beheerder van de Centrale Voorziening Geluidgegevens jaarlijks opgesteld.
Met behulp van een wijzigingsprotocol voor het Informatiemodel Geluid geeft Geonovum:
Een release van een standaard is een nieuwe uitgave van de standaard. De nieuwe release kenmerkt zich ten opzichte van de oude versie door een hoger versienummer. Een release betreft 1 product van een standaard of is een bundel van meerdere producten van de betreffende standaard. Bij de release is ieder product voorzien een nieuw versienummer conform X.Y.Z schrijfwijze (zie hierna) en een status.
Bij een standaard in beheer horen ook afspraken over het versiebeheer. Versies van een standaard zijn er in verschillende gradaties die elk een relatie hebben met een voorgaande versie. De wijzigingen documenteren wij en leggen wij vast in Bijlage A van het informatiemodel. De gebruiker kan zo nagaan op welke plaatsen de betreffende standaard gewijzigd is.
Elk product van onze standaarden voorzien wij van een versienummer. Dit doen wij conform Semantic Versioning (SemVer). Elk product heeft zijn eigen versienummer conform X.Y.Z schrijfwijze, bijvoorbeeld versie 2.1.0 (=X.Y.Z):
Na het uitbrengen van een nieuwe versie van een bij Geonovum in beheer zijnde standaard blijven oudere versies beschikbaar en zijn vindbaar via de Geonovum website en de registers (de conceptenbibliotheek, het technisch register en het documentenregister).
De SemVer-methodiek schrijft backwards compatibility voor op het Y-niveau. Na het uitbrengen van een nieuwe versie van een bij Geonovum in beheer zijnde standaard blijven oudere versies beschikbaar en zijn vindbaar via de Geonovum website. Een nieuwe versie dwingt daarmee geen directe overstap af bij de gebruikers, tenzij anders (bijvoorbeeld wettelijk) bepaald. Na het uitbrengen van de nieuwe versie van een standaard wordt de ontwikkeling van de oude versie stop gezet.
Voor het onderhoud en de ondersteuning van een oude versie van een standaard gelden de volgende uitgangspunten:
In paragraaf releasebeleid zijn de X, Y en Z wijzigingen uitgelegd. Voor wijzigingen kent Geonovum twee proces varianten. Eén voor X en Y wijzigingen en één voor Z wijzigingen.
Proces voor X en Y wijzigingen
Deze vergen volledige afstemming en het doorlopen van alle in paragraaf 2.4 beschreven fasen: Inhoud, Toetsing, Besluitvorming en Implementatie. Voor de inhoudelijke fase wordt een werkgroep gestart met daarin vertegenwoordiging van belangrijke stakeholders/gebruikers. Het resultaat van de werkgroep wordt tijdens het overleg van de Adviesgroep besproken. De Adviesgroep adviseert de functioneel beheerder van het IMG. De voorzitter van de CVGG stuurgroep stelt een nieuwe versie van het model vast. Indien nodig wordt met softwareleveranciers een convenant afgesloten of een bestaand convenant uitgebreid, waarin wordt afgesproken dat zij (onderdelen van) de standaard gaan ondersteunen.
Proces voor Z wijzigingen
Deze dienen zo snel als mogelijk uitgevoerd te worden. De inhoudelijke fase wordt door een medewerker van Geonovum gedaan. Toetsing vindt plaats door middel van werksessies met de werkgroep. Besluitvorming vindt plaats in afstemming met het RIVM. Implementatie vindt plaats door het publiceren van de wijziging op de Geonovum website.
Het volledige wijzigingsproces doorloopt de fasen Inhoud, Toetsing, Besluitvorming en Implementatie, zoals weergegeven in Figuur 1.
InhoudIn de fase inhoud wordt voor ieder wijzigingsverzoek bepaald of deze wordt opgenomen in de nieuwe versie van de standaard of niet. Dit wordt door Geonovum intern vastgelegd in Jira en is raadpleegbaar via de Geonovum website. Voor ieder wijzigingsverzoek dat wordt meegenomen in de nieuwe versie van de standaard, wordt een impactanalyse uitgevoerd en oplossingen uitgewerkt. Dit werk voert Geonovum uit in samenwerking met inhoudelijke experts in de werkgroep. De impactanalyse betreft de impact van de wijziging van de standaard op de gebruikers en de door hen gebruikte software, waaronder ook de CVGG. Afhankelijk van de omvang van de wijziging ten opzichte van de voorgaande versie en afhankelijk van welke gebruikersgroepen geraakt worden door de wijziging, is de groep van experts evenredig groter of kleiner.
Toetsing
De fase Toetsing vormt een brug tussen de inhoud, besluitvorming en de implementatie. In deze fase wordt eenieder (in het geval van een X of Y wijziging) of een beperkte groep belanghebbenden (in het geval van een Z wijziging) uitgenodigd om zijn visie te geven op de nieuwe versie van de standaard. Met deze consultaties vragen wij de gebruikers van de actief hun reactie te geven op het wijzigingsvoorstel voor de nieuwe versie van de standaard. De reacties uit de consultatie worden verwerkt in de specificatie van de standaard.
Besluitvorming
Bij Besluitvorming wordt besloten om de gewijzigde specificatie van de standaard vast te stellen en te publiceren. Afhankelijk van het type wijziging (X, Y of Z, zie paragraaf proces varianten), besluit het ministerie dan wel de functioneel beheerder.
Implementatie
Het in gebruik nemen van het Informatiemodel in de praktijk staat centraal in deze fase. Hiervoor leveren we verschillende technische bestanden op, dit doen de beheerders van het IMG van Geonovum en RIVM gezamenlijk. De technische bestanden zijn bijvoorbeeld testbestanden. Deze bestanden ondersteunen bij de implementatie van de standaard in de software. Beheerders van de CVGG register nemen het Informatiemodel in gebruik. Wij ondersteunen de implementatie bovendien door de werking van het informatiemodel toe te lichten tijdens bijvoorbeeld bijeenkomsten of ‘inloopspreekuren’ voor de softwareleveranciers. Resultaat van deze fase is dat de gebruikers data kunnen maken en uitwisselen conform de nieuwe standaard. In Hoofdstuk 5 lichten we de implementatie verder toe.
De volgende organisaties en instanties (actoren) zijn betrokken bij het wijzigingsproces van het Informatiemodel:
De aanleiding voor een wijzigingsproces is gebaseerd op meldingen: de wensen en gevonden fouten in het Informatiemodel Geluid, die aanleiding zijn om de standaard te vernieuwen. Samen vormen zij het wijzigingsvoorstel. Geonovum neemt als beheerder het initiatief om een wijzigingsproces te starten, de stappen in het proces zijn conform het wijzigingsprotocol.
Belanghebbenden kunnen meldingen (wijzigingsverzoeken), variërend van wensen tot aanpassing van en fouten in het Informatiemodel, indienen via de helpdesk bij Geonovum. Wij geven inzicht in de ontvangen wijzigingsverzoeken en de status van de wijzigingsverzoeken via de Geonovum website. In het geval we een wijzigingsproces starten voor een nieuwe versie van de standaard, bundelen de verzoeken tot een wijzigingsvoorstel. Het wijzigingsprotocol beschrijft het wijzigingsproces en daarmee ook de procedure die het wijzigingsvoorstel doorloopt. In de bijlage 1 is een overzicht van de statussen van wijzigingsverzoeken.
Voor inzicht in de ontwikkeling, wijzigingsverzoeken en bijeenkomsten rondom van het Informatiemodel Geluid zetten we Geonovum website in.
Ontwikkelingen in de standaarden kunnen om verschillende redenen gewenst zijn, waaronder:
Met behulp van het wijzigingsprotocol wordt de geplande wijziging van het Informatiemodel Geluid uitgevoerd. In de aanloop naar een wijziging van de standaarden bundelt Geonovum de meldingen, verzoeken tot wijziging, in een wijzigingsvoorstel. Het wijzigingsvoorstel vormt de basis om een nieuwe versie van een standaard op te stellen. Het beheerteam IMG werkt daarvoor nauw samen met experts. Met behulp van onder andere een publieke consultatie via de Geonovum website leggen wij het voorstel voor de nieuwe versie van een standaard voor aan de gebruikers van de standaard en vragen hun feedback. Het definitieve voorstel leggen wij voor aan de adviesgroep voor besluitvorming.
De meldingen en wijzigingsverzoeken alsook (inter)nationale ontwikkelingen geven aanleiding tot de verdere ontwikkeling voor een standaard. Zij worden gebundeld in een wijzigingsvoorstel. Het wijzigingsprotocol geeft richting aan het wijzigingsproces dat dit wijzigingsvoorstel doorloopt.
Het toepassen van het Informatiemodel Geluid roept soms vragen op. Bij onduidelijkheden, discrepanties of fouten in de standaard kan de praktijk vragen hoe zij de standaard – in afwachting van een formele wijziging– moet toepassen. Met name bij X wijziging van de standaard, die een grote impact op toepassing in de praktijk heeft, zullen geconstateerde fouten of gewenste wijzigingen in de regel niet heel snel worden doorgevoerd. Een tussentijds gebruiksadvies noemen we een werkafspraak. In dit hoofdstuk lichten we de werkwijze van werkafspraken toe.
Als er een fout of probleem wordt geconstateerd, zal er altijd geruime tijd overheen gaan voordat dit wordt hersteld in de formele standaard. Typische voorbeelden van dit soort fouten zijn in algemene zin:
In dit soort gevallen zal Geonovum na publieke consultatie een werkafspraak publiceren over hoe er in afwachting van formele reparatie van de standaard moet worden omgegaan met een geconstateerd probleem. Zo’n werkafspraak heeft de formele status van een advies van Geonovum aan de gebruikers van het IMG. De werkafspraak vervangt niet de ingebruik zijnde versie van IMG, maar geldt wel als werkwijze in afwachting van reparatie van een onderdeel van het reguliere beheer.
Voor bovengenoemde voorbeelden zouden de werkafspraken er resp. als volgt uit kunnen zien:
De status van deze werkafspraken is als volgt:
Het in gebruik nemen van (een volgende versie van ) een standaard staat centraal in deze fase. Hiervoor kunnen we de verschillende implementatiebestanden opleveren. Wij ondersteunen de implementatie met onder meer een helpdesk.
Om softwareleveranciers en gebruikers te ondersteunen bij de implementatie van een nieuwe versie van de standaard, leveren wij verschillende bestanden en documentatie op:
Schema’s zijn voorbeelden van implementatiebestanden die als onderdeel van standaarden door Geonovum worden opgeleverd. Het kan hier ook gaan om implementatiebestanden voor visualisatieregels en iconen.
Voorbeeldbestanden en voorbeeldberichten kunnen worden gebruikt voor het testen van applicaties.
Na het opleveren van de nieuwe standaard inclusief de verschillende onderdelen, richten wij ons op de ondersteuning van de standaard van softwareleveranciers, beheerders van de voorziening. Bij deze groep gebruikers is de ondersteuning vooral technisch van aard. De validator van de CVGG is het hulpmiddel bij uitstek hierbij. Van het IMG is wel een schema beschikbaar voor validatie. Voor de implementatie van de regels is vooralsnog geen schematron beschikbaar van de validator. De regels beschreven in het IMG worden door de CVGG en softwareleveranciers nu zelf geïmplementeerd.
Per standaard, en nieuwe versie van de standaard, bekijken we in hoeverre opleiding en advies van toegevoegde waarde zijn voor ondersteuning van de gebruikers bij implementatie van de standaard. Middelen als documentatie, bijeenkomsten en workshops zetten wij in om kennis te delen en te ondersteunen bij de implementatie van de nieuwe versie van de standaard. Publicaties in vakbladen kunnen we ook inzetten.
Het hele wijzigingsproces staat of valt met een goede communicatie. Onder goede communicatie wordt verstaan het tijdig leveren van de juiste informatie aan de juiste belanghebbenden. Dit betreft de proceskant alsook de producten die er worden opgeleverd.
Website(s)
De actuele vigerende versie van het Informatiemodel is via het documentenregister van Geonovum beschikbaar.
Consultatie
Bij X en Y-wijzigingen legt Geonovum de aanpassingen in het model voor aan alle gebruikers van de standaard, belanghebbenden en geïnteresseerden door middel van een publieke consultatie via de Geonovum website en de nieuwsbrief van de CVGG.
Werkafspraken
De werkafspraken die bepalen hoe er in de tussentijd moet worden omgegaan met geconstateerde fouten en problemen (zie Hoofdstuk 5). De werkafspraken publiceren wij via de Geonovum website. Door middel van nieuwsberichten op de website en het versturen van de nieuwsbrief in samenwerking met RIVM en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat informeren wij het werkveld over de nieuwe dan wel aangepaste werkafspraak.
Nieuwe producten inclusief releasenotes
Wijzigingen in het model worden bekendgemaakt op de Geonovum website en in de nieuwsbrief van de CVGG.
In voorgaande hoofdstukken gaat het protocol ervan uit dat er wijzigingen "in vrijheid" worden doorgevoerd. In het primaire proces wordt geen rekening gehouden met noodzakelijke wijzigingen die met spoed of onder druk van bijvoorbeeld externe nieuwe regelgeving moeten worden doorgevoerd. Dit is mogelijk middels een escalatieprocedure. In het geval escalatie en klachtenafhandeling zicht heeft voorgedaan, vindt plaats rapportage daarvan via de kwartaalrapportage van Geonovum aan het RIVM.
We doorlopen een escalatieprocedure als er een wijziging noodzakelijk is die niet in het reguliere wijzigingsproces doorgevoerd kan worden, omdat dit te lang duurt. Een uitputtende lijst met situaties en criteria wanneer dit van toepassing is, valt op voorhand niet te geven. Maar voor de beeldvorming: het gaat om situaties waarbij het niet doorvoeren van een bepaalde noodzakelijke wijziging leidt tot onaanvaardbare risico's voor de uitvoeringspraktijk of het onmogelijk uitvoeren (vanwege bijvoorbeeld tegenstrijdige wetten) van werkzaamheden.
De escalatieprocedure wordt niet gebruikt om reguliere wijzigingen sneller door te kunnen voeren.
Er wordt geen vast proces gegeven om de escalatieprocedure te doorlopen, omdat verschillende situaties wellicht tot een verschillende wijze van handelen moeten leiden. In plaats daarvan zijn onderstaande sturende principes leidend om verantwoordelijkheden te duiden.
Signalering Uit het werkveld kunnen signalen ontstaan dat er met spoed iets gewijzigd zou moeten worden. Het is vooraf niet aan te geven uit welke kanalen deze geluiden zullen ontstaan. Het is wel van belang om de rol van Geonovum te onderkennen als antennefunctie voor het werkveld. In ieder geval zullen deze signalen op enig moment de opdrachtgever of Geonovum bereiken, en op dat moment zal er overleg gevoerd worden over deze signalen.
Overleg Bij de besluitvorming binnen de escalatieprocedure wordt er in principe overleg gevoerd tussen Geonovum, RIVM en desgewenst IenW. De partijen raadplegen de betrokkenen daar waar nodig.
Besluitvorming De beoordeling of de escalatieprocedure van toepassing is, wordt genomen door de voorzitter van het gremium dat de beheeropdracht monitort, dan wel de contactpersoon bij de opdrachtgever van IenW. Ook het besluit welke wijzigingen er precies doorgevoerd moeten worden en op welke manier, wordt genomen door dezelfde persoon.
Coördinatie De coördinatie tijdens de escalatieprocedure wordt uitgevoerd door de voorzitter van het gremium dat de beheeropdracht monitort, dan wel de contactpersoon bij de opdrachtgever.
Communicatie met het werkveld De communicatie met het werkveld wordt uitgevoerd door Geonovum. Als beheerder van de betreffende standaard wordt verwacht dat Geonovum de meest directe contacten heeft met het werkveld.
Het garanderen van het serieus nemen van klachten kan alleen, door deze volgens een zorgvuldige procedure te behandelen. Klachten kunnen ook beschouwd worden als verbetersuggestie. We onderscheiden daarom twee verschillende type klachten met betrekking tot de standaarden:
In het eerste geval is het feitelijk geen klacht maar een wens of eis tot het aanpassen van de standaard. De beheerders van de betreffende standaard nemen dit in behandeling en vastgelegd als wijzigingsverzoek en niet als klacht. In dit geval doet Geonovum haar werk goed.
In het tweede geval is er sprake van ontevredenheid over de uitvoering van het beheerproces van de standaard en betreft niet de inhoud, de standaard zelf. De indiener is van mening dat Geonovum, het beheerteam van de betreffende standaard, dan wel een persoon het werk niet naar behoren uitvoert. In dat geval wordt de klacht doorgezet naar opdrachtgever van het beheer van de standaard.
De route van indienen van klachten is bij Geonovum in principe via de helpdesk van de betreffende standaard. Dit is de manier om met Geonovum in contact te komen, vragen te stellen en wensen en eisen met betrekking tot de standaard kenbaar te maken. Door het via een helpdesk te laten verlopen, wordt ook het type van de issues geregistreerd. De helpdesk route voor zowel vragen, wijzigingsverzoeken, klachten en incidenten geeft een zo compleet mogelijk overzicht in het contact met de gebruikers van de standaarden, over de standaarden.