Beheerplan geo-standaarden

Open geo-standaarden zorgen ervoor dat geo-informatie betekenisvol voor diverse taken en in verschillende softwarepakketten te gebruiken is. Geonovum ontwikkelt en beheert de Nederlandse basisset van geo-standaarden voor het vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar maken van geo-informatie. Mensen die in de praktijk gebruik maken van deze standaarden hebben vragen over de toepassing ervan, willen weten welke ontwikkelingen er spelen en hebben mogelijk suggesties voor aanpassingen van deze standaarden. In dit document worden de verschillende beheeraspecten beschreven zoals implementatieondersteuning, wijzigingsproces, governance, etc. zodat iedere organisatie die de basisset geo-standaarden gebruikt hun weg weten te vinden in de geo-standaarden.

De basisset geo-standaarden kan worden onderverdeeld in:

• standaarden voor het beschrijven van geo-informatie, waaronder informatiemodellen en standaarden voor metadata, uitwisseling en coördinaatreferentiesystemen. Met deze standaarden wordt de geo-informatie (data) zelf beschreven;
• standaarden voor services, waaronder die voor het serveren van vector-, raster- en sensordata. Met deze standaarden wordt beschreven hoe de data geserveerd wordt.

• Basismodel geo-informatie NEN3610;
• Geography Markup Language (GML);
• GeoPackage;
• Metadata-profielen voor geografie en webservices;
• OGC API Features;
• OGC API Tiles.

De maatschappij beter laten presteren met geo-informatie. Dat is waar wij bij Geonovum sinds 2007 dagelijks aan werken. Onze ambitie is een geodata infrastructuur waarop je letterlijk en figuurlijk kunt bouwen. Of je nu geo-specialist bent, beleidsregels maakt, een vergunning aanvraagt of apps bouwt. Wij doen dit door ontwikkelingen rond geo-informatie te verkennen, door partijen te verbinden en door gemaakte afspraken in standaarden te verankeren. Dit doen wij in opdracht van en voor de overheid. Bij de ontwikkeling van standaarden volgen wij de FAIR principes: geodata moeten Findable (vindbaar) zijn, Accessible (toegankelijk), Interoperable (interoperabel) en Reusable (herbruikbaar).

Het beheer van onze standaarden geven wij gestalte en voeren wij uit in de context van de standaarden, architectuur en voorzieningen en de gebruikers in de keten. Leidraad in bij het (door)ontwikkelen en beheren van standaarden is het Beheer en Ontwikkel Model Open Standaarden: BOMOS. Geonovum gebruikt BOMOS voor alle standaarden die het in beheer heeft, om te garanderen dat deze open zijn volgens de definitie die BOMOS hieraan geeft. De toepassing van BOMOS zorgt er bovendien voor dat standaarden die Geonovum beheert en ontwikkelt in aanmerking komen voor plaatsing op de lijst verplichte standaarden en op de lijst met aanbevolen standaarden van het Forum Standaardisatie. Geonovum heeft voor het beheer van de geo-standaarden in 2014 van het Forum Standaardisatie en Nationaal Beraad Digitale Overheid het predicaat ‘uitstekend beheerproces’ ontvangen. Dit beheerplan is ingericht op basis van de BOMOS activiteiten zoals in figuur 1 weergegeven.

In dit beheerplan geven wij per BOMOS hoofdactiviteit aangeven welke activiteiten we uitvoeren voor het beheer en de doorontwikkeling van de geo-standaarden. Achtereenvolgens komen in dit beheerplan aan de orde:
Hoofdstuk 2 - strategie
Hoofdstuk 3 - tactiek
Hoofdstuk 4 - operationeel
Hoofdstuk 5 - implementatieondersteuning
Hoofdstuk 6 – communicatie

Geonovum is een overheidsstichting met een onafhankelijk bestuur, een Raad van Toezicht en een programmaraad. De minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening benoemt de leden van onze Raad van Toezicht. Onze missie, doelen, taken en jaarlijkse uitvoeringsplan staan op de Geonovum website. De programmaraad adviseert het bestuur over de inhoud en prioriteiten voor het basisprogramma en over onze andere werkzaamheden. De ontwikkeling en het beheer van de geo-standaarden is een basistaak van Geonovum en is belegd in ons basisprogramma. De programmaraad treedt op als stuurgroep. De programmaraad beoordeelt en beslist over deze wijzigingsvoorstellen en stelt een nieuwe (versie) van de standaard vast van geo-standaarden die bij Geonovum in beheer zijn. Ook is de programmaraad aanspreekpunt voor klachten over het beheer van de standaarden door Geonovum. De programmaraad bestaat uit vertegenwoordigers van publieke organisaties in het geo-werkveld. Zij zijn de voornaamste belanghebbenden van Geonovum.

Er zijn verschillende standaarden voor het vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar maken van geo-informatie. Elke standaard speelt een eigen rol en in samenhang toegepast zorgen ze voor de interoperabiliteit in een geo-informatie infrastructuur. Om geo-informatie zo laagdrempelig mogelijk te ontsluiten is er in Nederland de Nationale Geo-Informatie Infrastructuur (NGII). De NGII als concept is het geheel van datasets (geo-informatie bronnen), data diensten, metadata, standaarden, voorzieningen, organisatie en afspraken voor de efficiënte uitwisseling van en toegang tot geo-informatie. Een vraaggedreven infrastructuur, die de kracht van geo-informatie laagdrempelig inzetbaar maakt voor de grote maatschappelijke opgaven is de toekomst. Welke daarbij een rol spelen, hoe de afzonderlijke ontwikkelingen met elkaar samenhangen en zicht verhouden tot Europese ontwikkelingen rond data en digitalisering is beschreven in de Whitepaper Visie op upgrade Nederlandse Geo-informatie Infrastructuur(NGII). Het Raamwerk Geo-Standaarden helpt daarbij. Het benoemt de internationale en nationale standaarden die voor Nederland binnen het geo-domein van toepassing zijn voor aansluiting met andere domeinen. Het raamwerk houdt rekening met aansluiting op de Europese geo-informatie infrastructuur en borgt integratie van het geo-informatie domein in de Nederlandse digitale overheid.

Het beheer van de basisset geo-standaarden is onderdeel van ons basisprogramma. Dit programma wordt gesubsidieerd door het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, het Kadaster en van de Geologische Dienst Nederland TNO. Jaarlijks wordt bepaald welk deel van de basisfinanciering besteed wordt aan het standaardisatiewerk en daarmee het beheer van de basisset geo-standaarden. Over de besteding van de basisfinanciering leggen wij verantwoording af aan onze subsidieverleners en via het jaarverslag, inclusief jaarrekening voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring.

Geonovum heeft een onafhankelijke positie als beheerder van de geo-standaarden. Het ontwikkelen en beheren van standaarden doen wij open en transparant. Betrokkenheid van de gemeenschap bij de verdere doorontwikkeling van de geo-standaarden is voor het gebruik en het draagvlak ervan van groot belang. De geo-standaarden gelden en worden gebruikt door publieke en private organisaties en bijvoorbeeld kennisinstellingen. Zij vormen samen de community. Alle publieke en private stakeholders, hebben inspraak over beheer en ontwikkeling van de betreffende geo-standaard (in vorm van leveranciers overleggen of klankbordgroepen) maar zijn niet beslissingsbevoegd. Aan deze inspraak zijn geen kosten verbonden.

Als er behoefte is aan (verdere) ontwikkeling van een standaard, stellen we hiervoor een werkgroep in. Werkgroepen staan voor iedereen open en er volgt altijd een openbare consultatie voor een nieuwe standaard of nieuwe versie van een standaard. Tijdens het maken van een standaard betrekken we relevante softwareleveranciers in het proces om het risico op een implementatiekloof zo klein mogelijk te houden.

Geonovum informeert en betrekt de geo-community via haar website en via haar nieuwsbrief ‘De Geostandaard’. Automatisch op de hoogte blijven kan door aan te melden via de Geonovum website. Vanuit de community worden (al dan niet ad hoc) werkgroepen gevormd voor het klankborden over ontvangen verbeterverzoeken en de ontwikkeling van oplossingen op het moment dat dit nodig is. Geonovum werkt daarnaast samen met andere standaardisatieorganisaties zowel in als buiten het geo-informatie domein, bijvoorbeeld Informatiehuis Water, BIJ12, Logius.

De overheid beter laten presteren met geo-informatie. Dat is waar Geonovum dagelijks aan werkt. We doen dat door de toegankelijkheid van geo-informatie te verbeteren en door de uitwisseling van geo-informatie onderling en met andere soorten gegevens mogelijk te maken. Dit doen wij zowel in de context van de Nederlandse geo-informatie infrastructuur (NGII) als in de context van specifieke toepassingsdomeinen met standaarden.

3.2.1 Internationale standaarden

Voor de nationale geo-standaarden geldt dat deze ontwikkeld zijn op basis van internationale standaarden, aangevuld met de voor Nederland geldende specifieke eisen. Op het moment dat een nationale standaard (een toepassingsprofiel genaamd) is ontwikkeld, geldt dat een nationale standaard leidend is. Is er geen nationale standaard, dan geldt de Europese standaard en als er geen Europese standaard is, geldt een internationale, wereldwijde standaard.

Internationaal zijn voor Nederland de geo-standaarden afkomstig van standaardisatie organisaties ISO/TC 211 Geographic information/Geomatics, het Open Geospatial Consortium (OGC) en het World Wide Web Consortium (W3C) van groot belang. ISO/TC211 en het OGC maken technische geo-standaarden, die Nederland semantisch en technisch invult. Deze geo-standaarden organisaties hebben liaisons met de algemene ICT en Internet standaardisatie organisaties zoals het W3C. Geonovum participeert namens Nederland actief in deze drie internationale standaardisatie organisaties. Ook internationale en nationale regelgeving heeft impact op de keuze voor standaarden. Vanuit Europa zijn onder meer de standaarden relevant die vallen onder de Europese INSPIRE kaderrichtlijn. Deze richtlijn beschrijft technische afspraken die uitwisseling van geo-informatie mogelijk maakt over 34 thema’s met betrekking tot de fysieke leefomgeving en het milieu. De INSPIRE richtlijn geldt specifiek voor publieke organisaties (de overheid) van de Europese lidstaten. De INSPIRE standaarden zijn gebaseerd op internationale geo-standaarden voor het vinden, bekijken en downloaden van data. De INSPIRE data specificaties voor de thema’s hebben een duidelijke relatie met de informatiemodellen voor verschillende domeinen en sectoren in Nederland.

In de afgelopen paar jaren heeft de Europese Commissie (EC) tevens meerdere wetsvoorstellen m.b.t. digitalisering en data gedaan die de komende jaren vorm krijgen. Gezamenlijk vormen ze de geopolitieke positionering ten aanzien van digitalisering en data van de Europese Unie. Centraal in die propositie is het benutten van de maatschappelijke waarde van digitalisering en data, en gelijktijdig het versterken en beschermen van de individuele rechten van burgers. De voorstellen zijn in 2020 en 2021 gedaan, en zijn vastgesteld dan wel momenteel in onderhandeling. De bekend gemaakte feitelijke informatie over de inhoud van de voorstellen, de activiteiten van de EC, en de bekende tijdslijnen t.a.v. implementatie worden gedeeld in de Handreiking EU Informatie m.b.t. digitale en data-strategie.

Tot slot is ook nationale wet- en regelgeving van invloed op het toepassen van de geo-standaarden, zoals de Nederlandse basisregistraties en de Omgevingswet. Deze Nederlandse profielen van standaarden zijn gebaseerd op of opgelijnd met de internationale en Europese profielen. Het deel van de Nederlandse geo-standaarden profielen dat zorgt voor het functioneren van de nationale geo-informatie infrastructuur heeft een aparte positie op de 'pas toe of leg uit' lijst van verplichte open standaarden van het Forum Standaardisatie van de Nederlandse digitale overheid. Deze geo-standaarden zijn van primair belang in het aansluiten van geo-informatie op de digitale overheid.

Het onderwerp rechtenbeleid uit BOMOS vertaalt zich naar gebruiksvoorwaarden van de producten van de standaarden. Niet alleen voor de documentatie maar ook voor de technische bestanden. Daarbij staat centraal dat Geonovum open standaarden ontwikkelt en beheert. Geonovum hanteert Creative Commons om voor de producten van de standaarden aan te geven voor wie op welke wijze de standaarden beschikbaar zijn. Elk nieuw document dat vanaf 1 januari 2018 door Geonovum wordt gepubliceerd, is voorzien van de volgende licentie: https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl (kort: CC BY-ND 4.0). In het geval dat (delen van) standaarden zijn opgenomen in wet- en regelgeving (zoals het geval is bij de RO Standaarden) dan zijn de gebruiksvoorwaarden van Geonovum niet van toepassing.

Geonovum dient er zelf voor zorg te dragen dat de documentatie van onze standaarden digitaal toegankelijk is. Dit is een gebruiksvoorwaarde die vanuit wet- en regelgeving wordt gesteld.

Het gebruik van de basisset geo-standaarden is niet vanzelfsprekend. De toepassing ervan in de praktijk is ons uiteindelijke doel. Werkgroepen zijn hierbij van wezenlijk belang. Voor de adoptie en erkenning van de geo-standaarden door het werkveld heeft Geonovum onder andere de basisset geo-standaarden aangeboden aan Forum Standaardisatie. Zij publiceren lijsten met open standaarden die door hen zijn goedgekeurd, waaronder de basisset geo-standaarden. Daarnaast adviseren zij in het gebruik van open standaarden.

We maken geen gebruik van certificering. In samenwerking met NEN normcommissie 351 240 Geo-informatie streven wij naar adoptie en erkenning van het Basismodel Geo-informatie (NEN 3610). Voor NEN 3610 hebben we een conformiteitstoets.

De verbindende kracht van standaardisatie in vindbare, toegankelijke, uitwisselbare en herbruikbare geo-informatie:

• Findable (vindbaar) De eerste stap bij het (her)gebruiken van data is om de data te vinden. Metadata en data moeten gemakkelijk te vinden zijn voor zowel mensen als computers. Machineleesbare metadata is essentieel voor het ontdekken van datasets en services.
• Accessible (toegankelijkheid) Zodra de gebruiker de benodigde gegevens heeft gevonden, moet hij/zij weten hoe deze kunnen worden geraadpleegd, inclusief authenticatie en autorisatie.
• Interoperable (interoperabel) De gegevens moeten meestal worden geïntegreerd met andere gegevens. Bovendien moeten de gegevens samenwerken met applicaties of workflows voor analyse, opslag en verwerking.
• Reusable (herbruikbaar) Het uiteindelijke doel van FAIR is het hergebruik van data te optimaliseren. Om dit te bereiken moeten metadata en data goed worden beschreven, zodat ze in verschillende situaties kunnen worden gerepliceerd en/of gecombineerd.

Op basis van de kwaliteitsinstrumenten van BOMOS werken we verder aan de kwaliteit van de standaarden en het beleid dat toeziet op de kwaliteit van implementaties van de geo-standaarden.

Initiatie gaat over nieuwe ontwikkelingen in het geo-informatiedomein die beslag krijgen in de basisset geo-standaarden. Identificatie van nieuwe ideeën voor bijvoorbeeld een nieuwe specificatie of een Nederlands profiel van een internationale standaard en alle activiteiten die horen bij het succesvol optuigen daarvan behoren tot initiatie. De leden van het standaardenteam van Geonovum maar ook ons netwerk signaleren de nieuwe ontwikkelingen.
Als Geonovum nemen wij deel aan de werkgroepen van internationale standaarden om deze te vertalen naar het Nederlandse geo-informatiedomein. Ook zetten wij zelf testbeds en hackatons in om nieuwe ontwikkelingen te verkennen.

Standaarden in beheer en gebruik ontwikkelen zich door. Belanghebbenden, gebruikers van de standaard, kunnen bij Geonovum wijzigingsverzoeken indienen variërend van wensen tot eisen. Op basis van het wijzigingsprotocol geo-standaarden nemen wij de wijzigingsverzoeken in behandeling en voeren wij ze door. Het wijzigingsprotocol is alleen van toepassing op de basisset geo-standaarden die in beheer zijn bij Geonovum:

• Basismodel geo-informatie (NEN 3610);
• Geography Markup Language (GML);
• GeoPackage;
• Nederlandse metadataprofielen voor geografie en services;
• OGC API Features
• OGC API Tiles;

Het wijzigingsprotocol geo-standaarden is ook van toepassing op elke nieuwe standaard die door Geonovum als basis geo-standaard wordt geclassificeerd, mits Geonovum deze in beheer heeft. Het wijzigingsprotocol geo-standaarden is niet van toepassing op de domeinstandaarden die Geonovum in beheer heeft; iedere domeinstandaard in beheer bij Geonovum heeft een eigen wijzigingsprotocol dat in lijn is met het wijzigingsprotocol geo-standaarden.

Wijzigingsverzoeken worden gebundeld tot een wijzigingsvoorstel. Het wijzigingsprotocol geeft richting aan het wijzigingsproces dat het wijzigingsvoorstel doorloopt tot het vaststellen van de nieuwe X- of Y-versie van de standaard door de programmaraad, zie figuur 2. Z-wijzigingen worden door Geonovum zelf uitgevoerd zonder tussenkomst van de programmaraad. Onderdeel van het wijzigingsproces is versiebeheer.

Een standaard kent verschillende levensfasen, zie figuur 5. Iedere standaard in beheer kent deze levensfasen. Vanaf de implementatie/ groeifase is de standaard in beheer en ontwikkelt zich deze door.
Bij de doorontwikkeling van de standaard doorloopt het wijzigingsproces stappen Inhoud, Toetsing, Besluitvorming en Implementatie. Het wijzigingsproces alsook het releasebeleid en versiebeheer zijn toegelicht zijn toegelicht in het wijzigingsprotocol geo-standaarden. De hulpmiddelen die het IMEV beheerteam inzet, zijn benoemd in de volgende paragraaf uitvoering.

Voor de uitvoering van het beheer en de doorontwikkeling van de geo-standaarden zet Geonovum adviseurs geo-standaarden, informatiemodelleurs en communicatieadviseurs in. Onder leiding van de projectleider van het basisprogramma worden de werkzaamheden in het standaardenteam jaarlijks verdeeld. De leidraad daarbij is:

• De prioriteiten van het standaardenteam worden afgestemd met de programmaraad van Geonovum;
• Het basisprogramma faciliteert verbinding tussen de beheeropdrachten en projecten van Geonovum, zowel op inhoud als op werkwijze en tooling voor het ontwikkelen van standaarden;
• Het basisprogramma volgt en neemt deel aan relevante internationale standaardisatieorganisaties;
• Het basisprogramma identificeert en verkent innovaties met mogelijke relevantie voor het geo-werkveld;
• Toetsing doen wij samen met gebruikers- en expertgroepen.

• Technisch register: Publiceren van technische bestanden, behorend bij standaarden ten behoeve van implementatieondersteuning. Het technisch register is de centrale vindplaats voor de informatiemodellen uit het NEN3610 stelsel, plus de technische standaarden die bij die informatiemodellen horen.
• Conceptenbibliotheek: Publiceren van semantische begrippen uit informatiemodellen. In de conceptenbibliotheek zijn de definities van concepten die gebruikt worden in NEN3610 informatiemodellen opgenomen, waarmee wij harmonisatie en integratie bevorderen. Ten behoeve van de conceptenbibliotheek hebben we een testomgeving van de conceptenbibliotheek.
• Documenten register: Publiceren van formele versies (consultatieversie, versie ter vaststelling, vastgestelde versie) van standaarden en eindversies van bijv. documentatie (type: document ‘GN-BASIS’). Door eenduidige, eenmalige bronlocatie van de (technische) documentatie van de standaarden die wij ontwikkelen en beheren in ReSpec (HTML) formaat, zijn de standaarden goed vindbaar op een persistente URI, voor zowel actieve als archiefversies. Met deze werkwijze voorkomen we het werken met oude kopieën (gebruik “standaarden bij de bron”). Daarnaast is de levensloop van standaarden volledig transparant.
• Ontologieën register: Publiceren van ontologieën die zijn afgeleid van informatiemodellen die wij beheren.

De volgende types documentatie worden door Geonovum gebruikt bij de ontwikkeling en het beheer van standaarden.

• Norm (no) Een norm is bij een officieel standaardisatie instituut ondergebracht en bevat bindende afspraken. Naast het gebruik van normen is NEN 3610 de enige norm waar Geonovum een inhoudelijke verantwoordelijkheid heeft. Het formele beheer en beslissingen worden genomen in de NEN normcommissie 351 240 waar Geonovum de voorzitter van is. NEN is een normalisatie instituut. NEN is net als Geonovum een stichting en kan daarmee geen juridische status toekennen aan normen. Het verwijst vooral naar de status die de NEN heeft vanuit de overheid en in het werken vanuit lidstaten.
• Standaard (st) Een document met (bindende) afspraken. Overkoepelende term voor de verschillende types standaarden. Normen zijn in principe niet meer bindend dan standaarden.
• Informatiemodel (im) Een standaard waarbij door de term informatiemodel te hanteren wordt aangegeven dat het een abstractie (het model) vormt van de werkelijkheid zoals beschreven binnen een bepaalde sector/domein. Informatiemodellen zijn een semantische invulling van normen voor sectoren zoals ruimtelijke ordening, kabels en leidingen, water, etc..
• Praktijkrichtlijn (pr) Praktijkrichtlijnen zijn producten die informatie geven, vaak met een technisch karakter, die nodig is voor het toepassen van standaarden. Een praktijkrichtlijn hoort altijd bij een standaard/norm.
• Best Practice (bp) Best Practices zijn vergelijkbaar met prakrijkrichtlijnen. (Niet) normatieve Informatie over het toepassen van standaarden in de prakrijk. Een Best Practice hoort altijd bij een standaard.
• Handreiking (hr) Op zichzelf staande documentatie dat als doel heeft een hulpmiddel te zijn, niet verplichtend maar ondersteunend.
• Werkafspraak (wa) Legt uit hoe wetgeving moet worden toegepast bij onduidelijkheden, discrepanties of fouten in de standaarden.
• Algemeen (al) Op zichzelf staande algemene documentatie over standaarden. De documentatie betreft niet een specifieke standaard of onderdeel daarvan, het is ook geen beheerdocumentatie van een specifieke standaard.
• Beheerdocumentatie (bd) Documentatie met betrekking tot het beheerproces van de standaard. Deze documentatie betreft niet een standaard of onderdeel daarvan, zoals een handreiking of werkafspraak. Dit kan interne gerichte documentatie zijn voor vastleggen van stappen in het dagelijkse werkproces, planning of hoe de helpdesk werkt. Ook kan dit een beheerplan of handboek zijn. Als dit soort documentatie publiekelijk beschikbaar wordt gesteld, dan gebeurt dit door middel van ReSpec.

Voor Geonovum als beheerder van standaarden heeft de helpdesk een belangrijke signaalfunctie. Doordat de mensen werken met de standaard via software waar de standaard in is geïmplementeerd, heeft men vragen. Voor antwoord op deze vragen is er documentatie maar kan ook gebruik worden gemaakt van de helpdesk. Voor vragen, wensen en eisen, klachten en incidenten over een standaard in beheer bij Geonovum kunnen alle gebruikers en belanghebbenden per mail bij Geonovum terecht. Wij hebben geen klant contact centrum (KCC) voor het ontvangen en beantwoorden van vragen. De Geonovum website is voor ons de centrale ingang om informatie te delen over de standaarden. Hier vind je hoe je met ons contact kan opnemen. Een overzicht van de Geonovum helpdesks is hier ook te vinden. Voor de basis geo-standaarden kunnen vragen altijd per e-mail aan Geonovum worden gesteld via geostandaarden@geonovum.nl. Via het Geoforum kunnen vragen aan het netwerk worden gesteld. OOK Geonovum beantwoordt vragen op het Geoforum.

Geonovum heeft voor de verschillende standaarden in ontwikkeling en standaarden in beheer een aantal helpdesks. Hoewel geldt dat er voor iedere standaard een eigen helpdesk is, zijn er generieke afspraken over de helpdesk procedure. Ons beleid: no wrong door, wat betekent dat wij de vraagsteller altijd van antwoord voorzien en verder helpen. Onze helpdesk is 24 uur per dag bereikbaar via mail. Het beheerteam reageert binnen 2 werkdagen op de melding. Binnen 5 werkdagen na de eerste reactie ontvangt de vraagsteller antwoord. Tijdens officiële feestdagen is de helpdesk gesloten, tijdens de kerstvakantie kan de bezetting per helpdesk verschillen. Wensen en eisen via de helpdesk binnengekomen worden door het beheerteam op de wensen en eisen lijst in Jira geplaatst, die inzichtelijk is via de Geonovum website. Veel gestelde vragen delen we via nieuwsbrieven en de Geonovum website.

Geonovum heeft geen generiek advies- en opleidingstraject omdat dit maatwerk is per standaard. In het algemeen richten we ons op het trainen van de trainers en het verzorgen van informatiebijeenkomsten en workshops om kennis te delen met het werkveld waarbij het gebruik van de standaarden een centrale rol speelt. Tijdens de Open Geodag nemen we ons netwerk mee in de ontwikkelingen op het gebied van geo-informatie.

Module ontwikkeling wordt ingezet voor het stimuleren van de ontwikkeling van breed te verspreiden softwaremodules die de standaard implementeren. Dit kan door het stimuleren van de markt om software te ontwikkelen, of, als de markt niet beweegt, zelf software te ontwikkelen en te verspreiden om de markt in beweging te krijgen. Voor nieuwe ontwikkelingen op gebied van de geo-standaarden stimuleren wij soms softwareontwikkeling door een open testbed uit te zetten waar verschillende partijen op basis van open source softwaremodules ontwikkelen om gebruik en bruikbaarheid van de nieuwe ontwikkeling te onderzoeken. In OGC verband financieren wij ook soms op kleine schaal implementatie van internationale standaarden in open source software.

Proeven met de implementatie van de specificaties van nieuwe standaarden of de doorontwikkeling van de standaard. We zetten de pilots en testbeds met name in om ervaring op te doen en het gebruik van de standaarden te stimuleren. We doen dit in samenwerking met het netwerk en de gebruikers van de standaarden.

Na het opleveren van de nieuwe standaard inclusief de verschillende producten, richten wij ons op de implementatie ondersteuning van de standaard door softwareleveranciers, beheerders van voorzieningen/ registers: dit is implementatie ondersteuning vanuit optiek van het gebruik van de standaard in de praktijk. Bij deze groep gebruikers is de ondersteuning vooral technisch van aard. De validator is het hulpmiddel bij uitstek hierbij. De validatieregels zijn een van de producten van de standaard. De validator is een tooling die doorgaans bij een voorziening / register van dezelfde keten wordt beheerd. Geonovum beheert ten behoeve van de Nederlandse profielen voor datasets (ISO-19115) en services (ISO-19119) deze twee validators:

• Validator geodatasets (Nederlandse medataprofiel op ISO-19115);
• Valdator geodataservices (Nederlandse medataprofiel op ISO-19119).

Certificatie van een organisatie of product is door Geonovum zelden uitgevoerd. Voor NEN3610 hebben we een conformiteitstoets om onderliggende domeinmodellen te toetsen op NEN3610. Bij een nieuwe versie van NEN3610 ontwikkelen we ook de conformiteitstoets door. Er is dan een testprotocol voor een conformiteitstoets beschikbaar gesteld, waarmee (handmatig) kan worden gecontroleerd of een implementatie aan de norm voldoet. In hoofdstuk 6 van NEN3610:2022 is informatie rondom conformiteit opgenomen.

Onder publicatie verstaan we het vrij toegankelijk op internet publiceren van de relevante documentatie van en over de geo-standaarden. De documentatie kan voorkomen in presentatieformaten (zoals HTML) en als in technische formaten (zoals XML en JSON) ten behoeve van implementatie van de standaard. Het standaardenteam van Geonovum draagt zorg voor de ontsluiting van deze documentatie via de verschillende kanalen voor de gebruikers van de geo-standaarden. De Geonovum website is de centrale toegang om in contact te komen met Geonovum en informatie in te winnen over de geo-standaarden. De publieke ontwikkelomgeving van de standaarden en de producten van de standaarden is de Geonovum GitHub. Geonovum gebruikt voor de standaarden en de producten van de standaarden die wij ontwikkelen en beheren zogenoemde publicatieservers. Deze publicatieservers gelden als bronlocatie voor de producten van onze standaarden en zijn vindbaar. De publicatieservers zijn:

• Technisch register: Publiceren van technische bestanden, behorend bij standaarden ten behoeve van implementatieondersteuning. Het technisch register is de centrale vindplaats voor de informatiemodellen uit het NEN3610 stelsel, plus de technische standaarden die bij die informatiemodellen horen.
• Conceptenbibliotheek: Publiceren van semantische begrippen uit informatiemodellen. In de conceptenbibliotheek zijn de definities van concepten die gebruikt worden in NEN3610 informatiemodellen opgenomen, waarmee wij harmonisatie en integratie bevorderen.Ten behoeve van de conceptenbibliotheek hebben we een testomgeving van de conceptenbibliotheek.
• Documenten register: Publiceren van formele versies (consultatieversie, versie ter vaststelling, vastgestelde versie) van standaarden en eindversies van bijv. documentatie (type: document ‘GN-BASIS’). Door eenduidige, eenmalige bronlocatie van de (technische) documentatie van de standaarden die wij ontwikkelen en beheren in ReSpec (HTML) formaat, zijn de standaarden goed vindbaar op een persistente URI, voor zowel actieve als archiefversies. Met deze werkwijze voorkomen we het werken met oude kopieën (gebruik “standaarden bij de bron”). Daarnaast is de levensloop van standaarden volledig transparant.
• Ontologieën register: Publiceren van ontologieën die zijn afgeleid van informatiemodellen die wij beheren.

Is een (nieuwe versie van de) geo-standaard eenmaal vastgesteld, dan kan hij in gebruik worden genomen. De belangrijkste communicatiefunctie in deze fase is promotie van de standaard. Ter promotie van de standaarden zetten wij verschillende middelen in. De belangrijkste zijn (online) werksessies, presentatie en publicaties. Rond nieuwe standaarden en rond grote wijzigingen brengen wij persberichten uit en schrijven wij artikelen voor de vakbladen. Andere publicatiemiddelen die we inzetten zijn: factsheets (wat is de standaard, wat kan je ermee, hoe voer ik hem in), interviews met gebruikers in bijvoorbeeld het jaarverslag van Geonovum, externe publicaties, etc.

Escalatie- en klachtenafhandeling betreft het garanderen van het serieus nemen van klachten en deze volgens een zorgvuldige procedure te behandelen. Klachten kunnen ook beschouwd worden als verbetersuggesties. We doorlopen een escalatieprocedure als er een wijziging van de standaard noodzakelijk is die niet in het reguliere wijzigingsproces op basis van het wijzigingsprotocol geo-standaarden doorgevoerd kan worden, omdat dit te lang duurt. Een uitputtende lijst met situaties en criteria wanneer dit van toepassing is, valt op voorhand niet te geven. Maar voor de beeldvorming: het gaat om situaties waarbij het niet doorvoeren van een bepaalde noodzakelijke wijziging leidt tot onaanvaardbare risico's voor de uitvoeringspraktijk of het onmogelijk uitvoeren (vanwege bijvoorbeeld tegenstrijdige wetten) van werkzaamheden. De escalatieprocedure wordt niet gebruikt om reguliere wijzigingen sneller door te kunnen voeren.