Aan de slag met INSPIRE

1.1.1 Uitvoerders

Onder partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering verstaan wij die personen en organisaties die praktisch en technisch met INSPIRE aan de slag gaan. Dat gaat hier concreet om de Nederlandse dataproviders. Zij zullen de processtappen uitvoeren die nodig zijn om te voldoen aan de INSPIRE-richtlijn. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het publiceren van de metadata, het ontsluiten van de data via services en het harmoniseren van de data. Dit kan door verschillende personen binnen een organisatie uitgevoerd worden, zoals data-beheerders, applicatie-specialisten, dba’ers van ruimtelijke databases en ICT'ers.

1.1.2 Beleidsmakers

De handreiking is daarmee momenteel meer technisch dan organisatorisch ingestoken. Ook beleidmakers en managers krijgen met INSPIRE te maken. Zij zullen ook praktisch met INSPIRE aan de slag gaan, maar op een andere manier dan de technische beheerders, GIS-operators en ICT'ers. Toch kan het verhelderend zijn de handreiking te lezen om een idee te krijgen van het type werk, dat voor INSPIRE moet worden uitgevoerd.

1.3.1 Deadline actualisatie van de INSPIRE gegevens

In de VERORDENING (EU) Nr. 1089/2010 VAN DE COMMISSIE van 23 november 2010 ter uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van verzamelingen ruimtelijke gegevens en van diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens] staat de deadline met betrekking tot de actualisatie van de INSPIRE gegevens beschreven.

In artikel 8, lid 2 staat:

Uiterlijk 6 maanden nadat de wijziging in de brongegevensverzameling was aangebracht, moeten alle updates worden uitgevoerd, tenzij in bijlage II een andere periode is vastgelegd voor een specifiek ruimtelijke gegevensthema.

Dat betekent dat binnen 6 maanden nadat de brondata aangepast is:

1. de metadata van de dataset conform INSPIRE specificaties moet worden aangeboden
2. de view en downloadservices conform INSPIRE specificaties moeten worden aangeboden
3. de link naar de metadata in het aanmerkingsregister ingevuld moet worden

1.4.1 Europese INSPIRE website

De Europese INSPIRE website is een belangrijke bron voor informatie. Hier is onder andere de volgende informatie te vinden:

• INSPIRE wetgeving
• Implementing rules
• INSPIRE dataspecificaties
• Technische guidelines
• Overzicht van de implementatie van INSPIRE in de verschillende lidstaten

1.4.2 Europese INSPIRE geoportal

In het Europese INSPIRE geoportal kan je Europese milieu gegevens vinden die onder de INSPIRE-richtlijn vallen. Dit portaal biedt verschillende zoekingangen. Zo is er een ingang op thema en een op datasets die relevant zijn voor milieurapportage. Het Europese geoportal harvest de metadata van 36 officieel geregistreerde nationale data catalogi van Europese lidstaten en EFTA landen. Het INSPIRE Geoportal team wordt ontwikkeld door het Joint Research Centre (JRC).

1.4.3 INSPIRE registry

De INSPIRE registry omvat een aantal elementen waarvoor een duidelijke beschrijving nodig is en de mogelijkheid om ernaar te verwijzen door middel van unieke identificatoren. Voorbeelden van dergelijke elementen zijn de INSPIRE themas, codelijsten, applicatie schemas of zoek diensten. Registers bieden een manier aan om identificatoren toe te wijzen aan deze elementen en aan hun labels, definities en beschrijvingen (in verschillende talen).

De INSPIRE registry biedt een centraal toegangspunt voor een aantal centraal beheerde INSPIRE registers. De inhoud van deze registers is gebaseerd op de INSPIRE richtlijn, de implementing rules en de technische guidelines. Zo omvat de Registry onder meer de volgende elementen:

• De Feature Concept Dictionary (FCD) bevat termen en definities die nodig zijn voor het specificeren van de thematische ruimtelijke objecttypes en het is vooral de belangrijkste rol om de harmonisatie-inspanningen te ondersteunen en om conflicten tussen de specificaties van de ruimtelijke objecttypes in de verschillende thema's te identificeren.
• Het Codelijst register bevat de codelijsten en hun waarden.
• Het Metadata code list register bevat de metadata codelijsten en hun waarden.
• De Glossary bevat generieke termen en definities van veelgebruikte INSPIRE terminologie.

1.4.4 Nationaal Georegister

De Nederlandse "tegenhanger" van het INSPIRE Geoportal op Europees niveau is het Nationaal Georegister (NGR). Het NGR doet dienst als de INSPIRE zoekdienst (Discovery Service), die de Nederlandse metadata over de INSPIRE datasets en services naar het Europese INSPIRE Geoportal ontsluit. Het NGR wordt maandelijks geharvest naar het Europese INSPIRE geoportal, zie hier voor meer informatie.

Het NGR biedt voor Nederlandse dataproviders een metadata editor en validator functionaliteit aan.

1.5.1 INSPIRE is nog steeds in beweging

INSPIRE is nog steeds in beweging. Dat betekent dat nog niet alles over INSPIRE gezegd is. Als er aanpassingen zijn, dan wordt deze handreiking daarop aangepast.

Verwacht hier echter niet alles over INSPIRE. De insteek is om die informatie te verstrekken die nodig is om data volgens de INSPIRE-richtlijn beschikbaar te kunnen stellen. De meest complete bron van informatie is de richtlijn zelf (inclusief bijbehorende documentatie). Daarbij horen ook de Nederlandse profielen en standaarden.

Het detail van de handreiking slaat het software-niveau over; het is geen how to die uitlegt hoe je in specifieke software bepaalde functionaliteit oproept, of uitvoert. Wel reikt de handreiking principes of mechanismen aan.

1.5.2 Taal en Terminologie

INSPIRE-terminologie (Engels) wordt niet structureel vertaald naar het Nederlands. De belangrijkste reden hiervoor is dat niet van alle technische termen een eenduidige Nederlandse vertaling bestaat. Om verwarring te voorkomen hanteren we hier de Engelse termen. Engelse en INSPIRE-terminologie staan de eerste keer in italics. Veel juridische termen kennen wél een goede Nederlandse vertaling; die nemen we hier daarom over.

Om interpretatieverschillen te voorkomen worden de termen die in verband met INSPIRE gebruikt worden geformaliseerd en gestandaardiseerd. Een volledig overzicht van deze termen vind je in het INSPIRE Register. Hierin staat ook de Feature Concept Dictionary (FCD) met termen en definities van de thematische ruimtelijke objecttypes die van belang zijn bij de INSPIRE harmonisatie en de Glossary met hierin algemene terminologie. De laatste is van belang voor alle INSPIRE-documenten.

1.5.3 INSPIRE Helpdesk

We proberen via deze handreiking zoveel mogelijk informatie over INSPIRE te delen. Heb je toch nog een vraag over INSPIRE, stuur dan een e-mail naar inspire@geonovum.nl.

Daarnaast kun je op het Geoforum ervaringen delen en/of vragen stellen aan vakgenoten bij collega dataproviders, specialisten van PDOK en Geonovum. Door gebruik te maken van het GeoForum kunnen we issues èn oplossingen direct met elkaar delen.

Op de Geonovum-website is zoals al eerder aangegeven algemene informatie over INSPIRE te vinden en over de Nederlandse geo-standaarden.

Tot slot zijn op Github pagina 'INSPIRE Maintenance and Implementation' de Europese helpdesks en discussieplatforms rondom INSPIRE te vinden. Elk centaal INSPIRE-component (Geoportal, Registry en Reference Validator) heeft hier zijn eigen helpdesk. Ook is er een algemene helpdesk voor meer generieke INSPIRE-gerelateerde vragen of problemen.

2.2.1 Aanmerkingsregister

Om inzicht te bieden in welke Nederlandse datasets voor INSPIRE zijn aangemerkt, heeft het Ministerie van BZK het aanmerkingsregister ontwikkeld. Het register is openbaar en online toegankelijk.

Het doel van het aanmerkingsregister is meervoudig:

• In het aanmerkingsregister worden de aanmerkingen en wijzigingen op de aanmerkingen bijgehouden door het ministerie van BZK.
• Via het aanmerkingsregister kan iedereen de voortgang van de INSPIRE implementatie volgen.
• Vanuit het aanmerkingsregister is er ook een directe link naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het Nationaal Georegister (NGR). De dataset is daar dan ook te raadplegen.

In het openbare gedeelte kan de bezoeker de aanmerkingen bekijken en selecties maken op bijvoorbeeld dataprovider, thema en prioriteit. Ook kan de bezoeker een dataset aanmelden als de bezoeker een datasets mist in het overzicht of denkt dat een bepaalde dataset wel in aanmerking komt voor INSPIRE.

Naast een openbare gedeelte heeft het aanmerkingregister ook een gesloten gedeelte voor de INSPIRE dataproviders. De gesloten omgeving voorziet in extra functionaliteit om het aanmerkings- en implementatieproces te ondersteunen. Binnen deze omgeving kunnen dataproviders per dataset:

• de directe link naar de publicatie van de metadata van betreffende dataset in het NGR opnemen voor zowel de as-is als de geharmoniseerde dataset;
• de implementatie status voor zowel de as-is als de geharmoniseede dataset beschrijven;
• of een wijzigingsverzoek indienen.

Daarnaast kan de dataprovider alle eigen datasets exporteren naar een Excel-bestand.

Tot slot zijn in het Aanmerkingsregister een drietal kwaliteitscontroletools opgenomen:

• Twee tools richten zich op de metadata in het Aanmerkingregister en het NGR: metadata in het Aanmerkingsregister die ontbreekt in het Nationaal Georegister of andersom. Deze twee controles worden dagelijks uitgevoerd.
• De derde kwaliteitscontrole toont de harvestresultaten uit het Europese INSPIRE geoportal. Het overzicht laat zien waar nog problemen zijn met het downloadbaar of viewbaar beschikbaar maken van de dataset in het Europese INSPIRE geoportal.

2.2.2 Wijziging van de aanmerking

In sommige gevallen kan een aangemerkte organisatie niet langer optreden als dataprovider voor een of meer INSPIRE-thema’s, of onderdelen daarvan. Dit kan om verschillende redenen, bijvoorbeeld omdat:

• de dataset oud en onvolledig is;
• de dataset niet langer beheerd wordt door veranderend beleid of wettelijke verplichting;
• een andere organisatie de dataset gaat beheren of beschikbaar stellen;
• of omdat een actuelere versie van de dataset voorhanden is.

In de onderstaande figuur staat welke stappen doorlopen moeten worden om een aanmerking te wijzigen. Via het gesloten gedeelte van het aanmerkingsregister kan de dataprovider een wijzigingsverzoek indienen.

2.2.3 Aanmerken en versies van datasets

Zoals hierboven beschreven, kan om verschillende redenen een wijziging in de aanmerking plaats vinden omdat een actuelere versie van de dataset voorhanden is. De vraag is dan of de oudere versies van de dataset wel of niet beschikbaar moeten blijven voor INSPIRE.

De INSPIRE richtlijn zelf stelt geen eisen m.b.t. het beschikbaar houden van data als er een nieuwe versie van de dataset wordt gepubliceerd. Het belang van het beschikbaar houden is per dataset verschillend. De ene dataset komt in aanmerking voor monitoringsdoeleinden over verschillende jaren heen, waar dat bij andere datasets niet van toepassing is.

In het voorstel voor de uitvoeringsverordening voor High Value Data lijst, die op 24 mei door de Europese Commissie werd gepubliceerd, gaat wel in op versies van data. In het voorstel staan datasets die als 'high value' worden aangemerkt rond zes thema's: statistiek, geo-informatie, mobiliteit, handelsregisters, aardobservatie en milieu, en meteorologie. 24 van de 34 INSPIRE thema’s krijgen een open data verplichting. Voor de datasets die vallen onder het HVD-thema Aardobservatie en milieu staat het volgende aangegeven: zowel de meest actuele datasets als historische datasets net als meerdere generalisatie nivo’s worden beschikbaar gesteld.

De belangrijkste vraag voor het wel of niet beschikbaar houden van verschillende versies van data voor INSPIRE is of het beschikbaar moet blijven conform een andere wetgeving (zoals bijvoorbeeld de High Value Data) of dat de aangeboden versie van de dataset nog wordt gebruikt.

Als het antwoord hierop JA is. Dan is het logisch om de datasets ook te blijven aan te bieden voor INSPIRE. De datasets blijven aangemerkt.

Als het antwoord hierop NEE is, dan kunnen de datasets afgemerkt worden voor INSPIRE. Aanvullend advies is wel dat de dataproviders kunnen overwegen om de metadata van de dataset te blijven aanbieden en in de metadata aan te geven dat de dataset opvraagbaar is bij de dataprovider.

2.4.1 As-is versus geharmoniseerde data

Aan de EU commissie is de onderstaande vraag m.b.t. as-is versus geharmoniseerd voorgelegd:

What is the position of INSPIRE regarding the status of the view and download services serving the INSPIRE data ‘as is’ at the moment the harmonized data shall to be served? Are the data providers in the member states allowed to ‘pull out the plug’ after the view and download service offer harmonized data. Or are the view and download services serving the INSPIRE data ‘as is’ considered as SDSs? Or both? The data providers can decide themselves how to deal with this? Keep the service up or pull out the plug. Are you able to give us the reference to the Directive with respect to this issue?

Het antwoord luidde als volgt:

There is no specific reference in the INSPIRE Directive mandating one or the other scenarios.

Even so, the Directive and the NS regulation requires Member States to establish and operate view and download services for the spatial data sets for which metadata have been created in accordance with the INSPIRE Directive, and the Directive and Interoperability regulation requires spatial data sets to be made available in conformity at a specific date.

In the spirit of the legislator, the view and download services specified in article 11 (b) and (c) have to be put in place for data in whatever format - “as it is”. The transformation Service (article 11 (d)) is then meant to help ‘achieving’ interoperability in the long run.

Article 11.3 is therefore important, as it makes clear that all Network Services must operate in conformity with the implementing rules provided for in Article 7(1).

Yet, again, as was pointed out on several occasions, the data “models”, specified in the annexes of the interoperability regulation, cannot be used to redefine the scope of the directive (e.g. narrowing the definition of spatial data) – and as such limiting access only to the data specified by the regulated data “models”.

However, Once the spatial data sets have been harmonised and if there are no relevant user requirements (Article 11, last paragraph) anymore for the download services acting on ‘non-interoperable’ data, then there is no reason to keep the “original” spatial data sets on-line. Also, If all data are harmonised/compliant, then of course, the non-interoperable versions shouldn’t be kept on-line.

Er doen zich nu een drietal scenario’s voor, waarbij de volgende assumptie geldt: de ‘as-is’ datasets zijn rijker gevuld dan de INSPIRE-datamodellen (meer feature types, meer attributen en associaties). Andersom, indien het INSPIRE-datamodel ‘rijker gevuld is’ dan de ‘as-is’ dataset, dan betekent dat dat de gevraagde data niet in de dataset aanwezig is en dus niet geleverd hoeft te worden.

1. Het “ARM”-scenario van de “arme geharmoniseerde dataset”. In dit scenario volgt de dataprovider zeer strict de harmonisatie-eisen van INSPIRE. De rijkere ‘as-is’ dataset wordt niet (meer) aangeboden, want er zijn geen relevante gebruikerswensen en use cases.
2. Het “RIJK en ARM”-scenario van de “arme geharmoniseerde dataset”. In dit scenario volgt de dataprovider de harmonisatie-eisen van INSPIRE en wordt de rijkere dataset tevens ‘as-is’ ook aangeboden conform de INSPIRE-eisen voor netwerkdiensten, omdat relevante gebruikerswensen en use cases dit vereisen. Kort gezegd komt het erop neer dat wanneer de as-is dataset meer attributen heeft dan de INSPIRE-dataset, de as-is dataset nog steeds wordt aangeboden als view- en downloadservice met het vinkje 'INSPIRE' aangevinkt in het NGR. Het is dan weliswaar geen INSPIRE-geharmoniseerde dataset maar biedt nog wel steeds meerwaarde voor de INSPIRE-community. Meer info is te vinden in het in december 2013 in de Klankbordgroep besproken stuk.
3. In het “RIJK”-scenario is de ‘as-is’ data set volledig geharmoniseerd beschikbaar. Dit kan bereikt worden door een extensie te maken van het door INSPIRE voorgedragen geharmoniseerde model. De rijke gegevens worden dan toegevoegd aan het INSPIRE-model zodanig dat nog steeds wordt voldaan aan het INSPIRE-model. In dit geval zal de dataprovider slechts 1 geharmoniseerde, rijke dataset beschikbaar stellen, omdat relevante gebruikerswensen en use cases dit vereisen.

In onderstaande figuur zijn de 3 scenario’s bezien in het licht van de INSPIRE-richtlijn en de keuze mogelijkheden voor de dataproviders.

2.4.2 Prioritaire datasets

3.5.1 Semantisch harmoniseren

Het semantisch harmoniseren is vooral een kwestie van het vertalen van definities van de dataprovider naar de definities van INSPIRE. Dit is typisch werk voor een domeinexpert van de dataprovider die de definities in de betreffende dataspecificaties interpreteert en bedenkt hoe de eigen gegevens in dit model in te passen zijn. In veel gevallen zal het lastig zijn voor een domeinexpert om de technische INSPIRE-documentatie te doorgronden.

3.5.2 Technisch harmoniseren

Voor het technisch harmoniseren zijn er verschillende mogelijkheden:

1. Harmonisatie op niveau van ruimtelijke databases.
2. Ruimtelijke ETL-processen (Spatial ETL) met behulp van specifieke ETL-software (die met ruimtelijke data overweg kan).
3. ‘On the fly’ harmoniseren en converteren.

Ruimtelijke database

Eén manier om data te harmoniseren is om op database-niveau scripts te ontwikkelen, die de datastructuur van de voor INSPIRE aangemerkte data, converteren naar de vorm en inhoud die conform het INSPIRE-applicatieschema is. Dit kan met behulp van SQL en de procedurele taal die de database hanteert. De procedurele taal is afhankelijk van de database; elke fabrikant kent zijn eigen variant. Hiervoor is specialistische kennis van een database-specialist nodig, die (a) met ruimtelijke databases overweg kan, en (b) Data Definition Language (DDL)-scripts kan ontwikkelen.

Ruimtelijke ETL-processen

Ruimtelijke ETL-processen met behulp van specifieke ETL-software wordt ook vaak Spatial ETL of spatial data exchange genoemd. ETL staat voor Extract, Transform en Load. Hiermee worden technieken bedoeld, die ruimtelijke data kunnen converteren.

• Extract: inlezen van het bronformaat;
• Transform: het aanpassen van de datastructuur;
• Load: het wegschrijven (en wellicht naar een ander formaat).

Bij het harmoniseren van de data in het kader van INSPIRE is het vooral de ‘T’ (van Transform) die van belang is. In dit proces vinden wijzigingen plaats in de data-structuur zoals het wijzigen van attribuutnamen, weghalen van attributen, wijzigen van datatypen, gebruik van domeinwaarden (codelijsten) of geometrie-validaties.

Er zijn verschillende bedrijven die ETL software bouwen die specifiek gericht is op de INSPIRE dataproviders. Een aantal populaire ETL software tools zijn:

• FME;
• HALE; RVO heeft voor het gebruik van HALE een beknopte handleiding geschreven;
• Talend;
• MapForce;
• GO Publisher;
• ArcGIS Pro.

On the fly harmoniseren en converteren

Bovenstaande principes zijn gericht op het klaarzetten van data alvorens ze te ontsluiten (ook wel pre-defined). Dat hoeft niet in alle gevallen. Het is ook mogelijk om data on the fly te harmoniseren en converteren. Voor grote datasets is dit echter geen bruikbare toepassing, omdat de performance van de service niet geheel zal voldoen. Waar deze grens ligt en bij welke dataset-grootte het breekpunt tussen ‘on the fly’ en ‘pre-defined’ ligt, is alleen op basis van testresultaten vast te stellen. Houd bij het maken van deze keuze ook rekening met de gestelde eisen aan de kwaliteit van de performance, de zogenaamde quality of service.

Welke optie toepassen?

Dit hangt van een aantal organisatie-gebonden factoren af:

• Aanwezige kennis
• Aanwezige software
• Beschikbare tijd

De belangrijkste factor is de kennis die binnen een organisatie aanwezig is. Zijn er binnen de organisatie database-specialisten aanwezig, die verstand hebben van ruimtelijke databases? Of zijn er GIS-expers die al vaker met ETL software tools hebben gewerkt? Dit kan ook betekenen dat er wellicht gekozen moet worden voor uitbesteding. De ‘spin-off’ van het zelf opdoen van kennis is een zijdelingse overweging die bij de keuze van harmonisatie-principe van belang kan zijn. Voor INSPIRE-gerichte harmonisaties is veel kennis nodig. Deze kennis kan voor andere GEO-ICT projecten ook van praktisch belang zijn, bijvoorbeeld omdat het de kennis van een tool verhoogt. Dit kan een overweging zijn om een kennis-domein te versterken en hierin te investeren.

3.6.1 GML

GML is de default encoding voor INSPIRE, zoals beschreven staat in paragraaf 9.3.1 van de INSPIRE dataspecificatie. Daarvoor zijn de encoding rules in de dataspecificaties van de UML modellen naar GML Application schemas beschikbaar.

Merk op: GML is voor Nederland als uitwisselingsformaat verplicht voorgeschreven, zie de zogenaamde Pas-toe-of-Leg-Uit-lijst van geo-standaarden. Bij een implementatie via WFS wordt standaard GML geboden.

3.6.2 Andere encodings

Andere encodings zoals beschreven in paragraaf 9.3.2 van de INSPIRE dataspecificatie zijn ook toegestaan, maar dat moet wel volgens specifieke INSPIRE vereisten;

‒ Iedere encoding rule moet in overeenstemming met ISO19118 zijn. ‒ Encoding rules moeten ter beschikking gesteld worden samen met de datasets.

Daaruit kan afgeleid worden dat het formaat in principe vrij is zolang de encoding rule (hoe kom ik van uit een INSPIRE UML naar de juiste informatie in een aangeleverde dataset) aan een aantal eisen moeten voldoen, en ter beschikking gesteld moeten worden.

Om te bepalen of geharmoniseerde data voldoet aan de INSPIRE-richtlijn ( en daarmee interoperable zijn ) wordt onder meer een validatie uitgevoerd. Deze validatie wordt uitgevoerd op basis van GML. Overige formaten kunnen niet worden gevalideerd. Als een ander formaat automatisch wordt gegenereerd uit een valide GML kan toch de interoperabiliteit worden gewaarborgd.

In 2017 heeft een Europese INSPIRE subwerkgroep 2017.2 het gebruik van andere alternatieve encodings onderzocht. In de werkgroep is een template voor alternatieve encodings opgesteld en een encoding voor GeoJSON. GeoJSON kan dienen als alternatieve of aanvullende encoding voor eenvoudige datasets voor het INSPIRE thema Adressen en voor het INSPIRE thema Milieubewakingsfaciliteiten. De template en GeoJSON encoding zijn beschikbaar via github.

3.7.1 Namespace

Een namespace heeft als belangrijkste doel dat het de ruimte definieert waarbinnen de localId uniek is. Om te voorkomen dat verschillende dataproviders dezelfde namespace gebruiken, en om consistentie te verkrijgen, is er in Nederland (en Europa) een zogenaamd Namespaceregister opgezet. De namespace wordt per dataset ingericht. De namespace is onderdeel van het InspireId en moet derhalve ook in de data voorkomen.

De Nederlandse namespaces worden geregistreerd in het Nederlandse INSPIRE Namespaceregister.

3.7.2 LocalId

De LocalId is de unieke identifier voor een object (binnen een namespace). De dataprovider is verantwoordelijk voor het uitdelen van deze unieke identifiers (de localId). In het Generic Conceptual Model staat in hoofdstuk 14 'Identifier management'een algemene uitleg beschreven over het gebruik van unieke identifiers. Per INSPIRE thema kunnen er nog specifieke uitbreidingen staan in de INSPIRE dataspecificatie van het betreffende thema.

3.7.3 VersionId

Een InspireId kan ook een (optioneel) versionId hebben. Dit versienummer kan gebruikt worden als er van hetzelfde object op verschillende tijdstippen verschillende versies in omloop zijn die van elkaar onderscheiden moeten worden.

3.8.1 Uitbreidbaarheid van codelijsten

Iedere INSPIRE-codelijst valt onder een van de volgende uitbreidingsregimes:

• none: deze codelijsten zijn niet uitbreidbaar. Alleen waarden zoals beschreven in de Implementing Rule (IR) kunnen worden gebruikt.
• narrower: bij deze codelijsten mogen de dataproviders zelf nieuwe waarden toevoegen, zolang de nieuwe waarden maar meer specifiek zijn dan de waarden die in de IR worden gegeven.
• open: een dataprovider mag waarden uit de centrale codelist gebruiken, maar mag zelf ook eigen waarden bedenken.
• any: in dit geval zijn geen waarden bekend in de centrale codelijst en moet de data provider zijn eigen codelijst publiceren.

3.8.2 Codelijstregister

In het Europese INSPIRE codelijstregister worden de waarden van de door de EU beheerde codelijsten gepubliceerd. Bij een codelijst is altijd een verwijzing opgenomen naar dit Europese INSPIRE codelijstregister.

Wanneer een dataprovider zijn eigen uitbreiding op een codelist definieert, moeten deze in een lokaal codelijstregister beheerd worden. Hiervoor kan het INSPIRE codelijstregister voor Nederland worden gebruikt. Voor het registreren van codelijsten op het Nederlandse codelijstregister is een account nodig. Deze accounts zijn aan te vragen via de INSPIRE Helpdesk door een e-mail te sturen naar inspire@geonovum.nl. Na inloggen kun je voor je gegevensbron een nieuwe codelijst registreren en vullen. Een Engelstalige handleiding voor het gebruik van het codelijstregister is hier te vinden.

3.11.1 Aansluitende netwerken

Binnen de INSPIRE thema's Hydrografie en Vervoersnetwerken zijn er aanvullende eisen gedefinieerd over het op elkaar aansluiten van deze netwerken (voorbeeld: wegen op waterwegen op spoor). Hiervoor is een mechanisme uitgewerkt waarin aangegeven moet worden welke knooppunten op elkaar horen aan te sluiten. Hiermee is het mogelijk de verschillende netwerken te koppelen zonder dat deze fysiek al op elkaar liggen. Dit moet op datasetniveau worden opgepakt.

De aanvullende eisen hiervoor staan in de subparagraaf 'Logical Consistency – Topological consistency' van de INSPIRE dataspecificaties:

• voor het INSPIRE thema Hydrografie is dit in paragraaf 7.1.5 van de betreffende dataspecificatie;
• voor het INSPIRE thema Vervoersnetwerken is dit in paragraaf 7.1.6 van de betreffende dataspecificatie.

3.11.2 Cross-boundary harmonisatie

Bij het gebruik van geodata over lands-, regio- en administratieve grenzen heen kunnen verschillende soorten fouten optreden, o.a. door:

• Het hanteren van verschillende classificaties aan beide kanten van de grens;
• Het gebruik van een verschillend Level of Detail (LoD) bij dezelfde thematiek;
• Verschillende interpretatie van de grens;
• Overlappende objecten en geometrische verschuivingen.

Onderstaande figuur geeft dit grafisch weer:

Het verbeteren van grensoverstijgende onregelmatigheden kan alleen op basis van wederzijdse afstemming en goedkeuring plaatsvinden. Het is de verantwoordelijkheid van de aangemerkte organisaties om dit af te stemmen met de buurlanden.

INSPIRE geeft op verschillende plaatsen aan welke zogenaamde edge matching-technieken gebruikt kunnen worden om met deze situaties om te gaan:

• Annex B 'Management of connections at international boundaries' van Methodology for the development of data specifications (D2.6) beschrijft verschillende situaties en welke oplossingen INSPIRE adviseert.
• De dataspecificatie van Hydrografie beschrijft in paragraaf 10.2.7 de grensoverschrijdende dataharmonisatie situaties.
• Ook bij het thema Vervoersnetwerken speelt het probleem van de edge-matching. Voor de grensoverschrijdende connectiviteit (verbindingen tussen netwerken over lands- en regiogrenzen heen) wordt hier gebruik van een mechanisme dat wordt geleverd door het INSPIRE Base model - Generic Network Model (GNM).
• De INSPIRE dataspecificaties van de andere thema's kennen geen specifieke aandacht voor dit onderwerp. Dat wil overigens niet zeggen dat de problematiek van cross-boundary harmonisation daar niet zal voorkomen.

3.12.1 Hoogtereferentie systeem

In Nederland worden hoogtes vastgesteld t.o.v. NAP. Het EVRS is het Europese referentiesysteem voor de hoogte. NAP is strikt genomen geen geldig hoogtesysteem in INSPIRE. In die zin kan NAP dus niet gebruikt worden voor geharmoniseerde data in de context van INSPIRE. Hier staat tegenover dat het verschil tussen NAP en EVRS klein is (verschil van maximaal een paar centimeter). Voor veel datasets is dat verschil kleiner dan de nauwkeurigheid van de data zelf. In zo’n geval kan NAP gezien worden als de Nederlandse realisatie van EVRS. Met andere woorden: hoogtes opgegeven in NAP hoeven niet getransformeerd te worden, als de hoogte component van de data minder nauwkeurig is dan het verschil tussen NAP en EVRS. Voor AHN bijvoorbeeld geldt dit, want het AHN heeft een hoogtenauwkeurigheid van 5 centimeter. Dus de hoogte in NAP kan worden beschouwd als de hoogte in EVRS. Andersom geldt dat hoogtes in EVRS op land in Nederland als NAP hoogte kunnen worden geïnterpreteerd, als de nauwkeurigheid van de verticale component groter is dan het verschil tussen NAP en EVRS. Omdat het EVRS regelmatig wordt aangepast verschijnen er regelmatig nieuwe realisaties van EVRS met nieuwe EPSG-codes. Voor INSPIRE worden die daarna ook weer opgenomen de lijst met toegestane verticale referentiesystemen.

4.1.1 Eisen metadata

De metadata-elementen die voor INSPIRE, vanuit verschillende implementing rules (IR), beschreven moeten worden, en zijn opgenomen in Technical Guidance for INSPIRE metadata for datasets and services, versie 2.1.0 zijn opgenomen in de Nederlandse profielen. Deze Nederlandse profielen, één voor datasets en dataset series en één voor services, zijn conform de INSPIRE-richtlijn. In de profielen zijn verplichte en door conditie verplichte elementen opgenomen. Als er aan de conditie wordt voldaan, is dat element verplicht. Voor een aantal door conditie verplichte elementen, heeft de conditie te maken met INSPIRE. Als de te beschrijven bron een aangemerkte INSPIRE dataset of bijbehorende service is, dan worden er meer metadata-elementen vereist om in te vullen. Het komt ook voor dat er alleen specifieke waardes voor INSPIRE zijn toegestaan, terwijl voor niet INSPIRE-data meer waardes toegestaan zijn. Om te voldoen aan de INSPIRE-vereisten, moeten de conditionele elementen en aanvullende vereisten voor INSPIRE uit de Nederlandse profielen worden gevolgd. Metadata die volledig conform ISO 19115 is voldoet dus niet persee aan de INSPIRE vereisten.

Voor datasets en dataset series geldt het Nederlands metadata profiel op ISO 19115.

Voor services geldt het Nederlands metadata profiel op ISO 19119.

INSPIRE specifiek zijn de aanvullende invulinstructie dataset metadata en invulinstructie service metadata beschikbaar. Deze invulinstructies staan verderop in de handreiking beschreven.

Op dit moment is voor INSPIRE de metadata gebaseerd op ISO 19115 en ISO 19119 standaard. DCAT is een standaard in opkomst, die veel in open data portalen wordt gebruikt. Het is mogelijk om de INSPIRE / ISO metadata te transformeneren naar DCAT-AP, zodat de metadata voor een bredere community beschikbaar is. Deze transformatie is uitgewerkt in de INSPIRE good practice: GeoDCAT-AP.

Zie voor meer informatie over metadata in het algemeen, het dossier Metadata op de Geonovum-website.

4.1.2 Metadata van prioritaire datasets

Voor de prioritaire datasets zijn er aanvullende vereisten voor de metadata. Voor elke directive waar de data voor gebruikt wordt, wordt een trefwoord toegevoegd. Deze trefwoorden komen uit de Europese INSPIRE registry en staan daar beschreven in het INSPIRE metadata codelijstregister.

De trefwoorden voor de prioritaire datasets voor eReporting zijn hier te vinden. De trefwoorden voor de IACS-datasets staan hier beschreven.

De trefwoorden en thesaurus worden toegevoegd met anchors en URI's. Hoe dit moet worden opgenomen in de metadata staat hier.

4.1.3 Metadata en taal

In de invoeringsregels van INSPIRE voor metadata, is niet vastgelegd in welke taal metadata (en data) beschikbaar moet worden gesteld, wel dat het één van de officiele talen van de Europese Unie moet zijn. Deze in de bron (dataset en service) gebruikte taal en de metadata-taal worden in de metadata vastgelegd. Nederland heeft ervoor gekozen om de metadata in het Nederlands op te voeren. Als er aanvullend voor een extra taal wordt gekozen, dient deze consequent gehanteerd te worden. Stel je bijvoorbeeld de metadata ook in het Engels beschikbaar, dan dienen alle vrije tekstvelden in de metadata vertaald te worden. Denk daarbij ook aan de licentie. In het Nederlands metadata profiel op ISO 19115 staat in een apart hoofdstuk beschreven hoe vrije tekstvelden in meerdere talen kunnen worden opgenomen.

De taalkeuze werkt ook door naar de services, daar wordt ook een deel van de metadata vastgelegd, bijvoorbeeld in de capabilities van een WMS. De services zijn echter in tegenstelling tot de metadata, mono-linguïstisch, voor elke ondersteunde taal zal er een ander document moeten zijn. Alle gerelateerde INSPIRE-servicesdocumenten, zoals de legendatekst, de capability-documenten en de foutmeldingen, zullen eveneens in het Engels beschikbaar moeten zijn.

Als er met meertaligheid wordt gewerkt, hou dan rekening met het volgende:

• De metadata-taal is dezelfde als de default-taal van de services, in ons geval Nederlands.
• Als je de metadata gaat vertalen, zal dat voor alle vrijetekst-elementen moeten gebeuren. Denk daarbij ook aan de licenties van toegangsrestricties, etc.
• Voor elke ondersteunde taal in de service, moet ook een vertaling in de metadata aanwezig zijn.
• Voor elke ondersteunde taal in de service, zijn aparte capabilities-, legenda- en foutmeldingsdocumenten nodig.

4.1.4 Gebruiksvoorwaarden

De gebruiksvoorwaarden worden opgenomen in de metadata. Wie geo-informatie van een ander gebruikt, moet weten of daarvoor voorwaarden gelden en zo ja, welke voorwaarden dat zijn. De Nederlandse overheid wil overheidsinformatie zoveel mogelijk gratis en zonder gebruiksvoorwaarden beschikbaar stellen. Dat kan met behulp van de Public Domain Mark of met de Creative Commons Zero (CC0)-verklaring. Met beide gebruiksvoorwaarden zijn de gegevens door iedereen voor ieder doeleind te gebruiken. Het verschil is dat op gegevens met een Creative Commons-verklaring een auteurs-, databank- of ander recht van kracht is. Met de Creative Commons Zero (CC0) verklaring wordt afstand gedaan van deze rechten. Het ministerie van BZK hanteert Creative Commons Zero (CC0) als de voorkeurslicentie voor data van haar ministerie.

Public Domain Mark

Gegevens die met de Public Domain Mark beschikbaar zijn gesteld, kunnen door iedereen voor alle doeleinden worden gebruikt. Ook naamsvermelding kan niet geëist worden. Je vindt de tekst die bij de Public Domain Mark hoort op de website van Creative Commons.

Creative Commons Zero

Als er auteursrecht en/of databankenrecht rust op gegevens, of als bij wet, besluit of verordening het openbaarmaken van gegevens uitdrukkelijk is voorbehouden, is de Public Domain Mark niet mogelijk. Om ook in dit geval gegevens zonder verdere vereisten beschikbaar te stellen, kan de Creative Commons Zero (CC0) verklaring worden gebruikt. Met deze verklaring geeft de eigenaar aan de geldende rechten niet te zullen uitoefenen. Je vindt de tekst die bij de CC0-verklaring hoort op de website van Creative Commons.

Gebruiksvoorwaarden in Nederland

In Nederland is afgesproken om voor geo-informatie gebruik te maken van de gebruiksvoorwaarden van Creative Commons, tenzij dat niet mogelijk is. Dit “Creative Commons, tenzij”-beleid is in 2014 vastgesteld door het GI-beraad. Deze tool kan gebruikt worden om een CC-licentie samen te stellen.

In sommige gevallen is het toch noodzakelijk om gebruiksvoorwaarden te handhaven, bijvoorbeeld door wetgeving.

De gebruiksvoorwaarden, ook als daarvan wordt afgezien in Public Domain Mark of CC0-verklaring, worden opgenomen in de metadata. De instructie hiervoor is te vinden in de paragraaf Invulinstructie dataset metadata.

4.2.1 Invulinstructie dataset metadata

De onderstaande tabel geeft invulinstructies die van belang zijn bij INSPIRE-metadata-elementen. Let erop, dat er zowel verplichte ('Ja') als conditionele ('C') elementen in voorkomen. Zo kan bijvoorbeeld een aantal elementen pas worden ingevuld wanneer de dataharmonisatie is voltooid.

Voor prioritaire datasets voor e-reporting is de aanvullende instructie over het gebruik van anchors bij het opnemen van de trefwoorden in de metadata ook in de invulinstructies meegenomen. Voor de IACS-datasets staat in een aparte technische specificatie de aanvullende instructie vanuit DG AGRI.

Aandachtspunten

De conformiteit van datasets en services wordt in de metadata opgenomen. Gebruik voor het checken van de conformiteit de validators, zoals genoemd bij validatie. Op basis daarvan wordt het metadata element Indicatie van conformiteit met de specificatie in de metadata ingevuld. Conformiteit kan opgenomen worden voor meerdere specificaties. De elementengroep Specificatie (titel, datum, verklaring en conformiteit) waar de conformiteit wordt opgegegeven komt daardoor meerdere keren voor, telkens met een andere specificatie.
Ook voor "as-is" data is het opgeven van de conformiteit met de verordening verplicht.

Voor datasets en dataset-series die onder INSPIRE vallen, dient men de thema’s waar de data onder valt op te nemen als trefwoord. Deze INSPIRE-thema’s zijn te vinden in de GEMET INSPIRE themes thesaurus. Voor INSPIRE datasets moet tenminste één trefwoord uit deze thesaurus in de metadata worden opgenomen. Als een trefwoord uit de GEMET INSPIRE themes thesaurus ontbreekt, kan de metadata niet getoond worden in het Europese INSPIRE geoportal. Het is ook mogelijk daarnaast zelfgedefinieerde trefwoorden, of trefwoorden uit een andere thesaurus op te nemen. Het element trefwoord, in combinatie met de thesaurus komt dan meerdere keren voor in de metadata.

4.2.2 Hoe om te gaan met anchor en URI

Voor INSPIRE is het gebruik van een anchor in plaats van vrije tekst in een characterstring in een aantal metadata elementen verplicht. In een anchor wordt een URI en een label opgenomen. De URI is machine leesbaar; het label is voor mensen leesbaar en wordt in de taal waarin de metadata is beschreven opgenomen. Voordeel van URI's is dat deze altijd hetzelfde zijn onafhankelijk van de gehanteerde taal. Dat maakt het dat op Europees niveau bijvoorbeeld de trefwoorden voor prioriaire datasets doorzoekbaar zijn. Als ieder het trefwoord alleen in zijn eigen taal opneemt, is dat een stuk lastiger.

Maak waar mogelijk gebruik van een anchor, ook waar het niet verplicht is, bijvoorbeeld ook bij het opgeven van de specificatie (Verordening en INSPIRE TG) bij de conformiteit. Als dit in een string element wordt opgegeven, moet de titel exact worden overgenomen.

Het toevoegen van trefwoorden met URI's in een anchor

De volgende acties zijn nodig wanneer trefwoord en thesaurus worden toegevoegd met een anchor en URI (uitgewerkt voor een prioritaire dataset):

1. Ga naar de INSPIRE Registry (http://inspire.ec.europa.eu/registry).
2. Ga naar de INSPIRE prioritaire dataset metadata codelijst (http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset).
3. Ga naar de betreffende prioritaire dataset.
4. Kopieer de URI en het Nederlands label.
5. Voeg deze als trefwoord toe aan de metadata samen met de verwijzing naar de thesaurus met titel, datum en type datum. Hiervoor kan onderstaande XML-voorbeeld in de XML worden gekopieerd.
6. Als de dataset voor meerdere rapportageverplichtingen wordt gebruikt, voor elke verplichting de juiste trefwoorden zoeken en toevoegen.
7. Bewaar de aanpassingen en valideer je metadata.

Voorbeeld

<!-- Trefwoord voor reporting verplichting voor INSPIRE -->
<gmd:descriptiveKeywords>
  <gmd:MD_Keywords>
    <gmd:keyword>
      <gmx:Anchor xlink:href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset/AirQualityMonitoringStationsData-dir-2008-50">Monitoring stations (Richtlijn Luchtkwaliteit)</gmx:Anchor>
    </gmd:keyword>
<!-- Eventueel hier een tweede trefwoord voor tweede reporting verplichting voor INSPIRE -->
    <gmd:thesaurusName>
      <gmd:CI_Citation>
        <gmd:title>
          <gmx:Anchor xlink:href="http://inspire.ec.europa.eu/metadata-codelist/PriorityDataset">INSPIRE prioritaire dataset</gmx:Anchor>
        </gmd:title>
        <gmd:date>
          <gmd:CI_Date>
            <gmd:date>
              <gco:Date>2018-04-04</gco:Date>
            </gmd:date>
            <gmd:dateType>
              <gmd:CI_DateTypeCode codeList="http://www.isotc211.org/2005/resources/Codelist/gmxCodelists.xml#CI_DateTypeCode" codeListValue="publication"/>
            </gmd:dateType>
          </gmd:CI_Date>
        </gmd:date>
      </gmd:CI_Citation>
    </gmd:thesaurusName> 
  </gmd:MD_Keywords>
</gmd:descriptiveKeywords>

Voorbeeld INSPIRE thema uit thesaurus

<gmd:MD_Keywords>
 <gmd:keyword>
    <gmx:Anchor xlink:href="http://www.eionet.europa.eu/gemet/nl/inspire-theme/ps">Beschermde gebieden</gmx:Anchor>
 </gmd:keyword>
 <gmd:thesaurusName>
   <gmd:CI_Citation>
      <gmd:title>
         <gmx:Anchor xlink:href="http://www.eionet.europa.eu/gemet/nl/inspire-themes/">GEMET - INSPIRE themes, version 1.0 </gmx:Anchor>>
      </gmd:title>
      <gmd:date>
         <gmd:CI_Date>
             <gmd:date>
                  <gco:Date>2008-06-01</gco:Date>
             </gmd:date>
             <gmd:dateType>
                 <gmd:CI_DateTypeCode codeList="http://standards.iso.org/ittf/PubliclyAvailableStandards/ISO_19139_Schemas/resources/Codelist/ML_gmxCodelists.xml#CI_DateTypeCode" codeListValue="publication">publication</gmd:CI_DateTypeCode>
             </gmd:dateType>
         </gmd:CI_Date>
      </gmd:date>
   </gmd:CI_Citation>
</gmd:thesaurusName>

4.2.3 Voorbeeld metadatabestand (XML) voor INSPIRE dataset

Hier is een voorbeeld-metadatabestand voor een dataset met trefwoorden voor een prioritaire dataset te vinden.

4.3.1 Invulinstructie service metadata

De onderstaande tabel geeft invulinstructies die van belang zijn bij INSPIRE-metadata-elementen voor alle INSPIRE services. Hiermee kan aan de metadata vereisten voor netwerkservices, zoals de view en download services, worden voldaan. Voor de overige INSPIRE Spatial Data Services (SDS) geldt onderstaande ook behalve de instructies voor de conformiteit. De aanvullende instructies daarvoor staan in de volgende paragrafen.

De elementen Specificatie Titel, Specificatie Datum, Specificatie Datum Type, Verklaring en Indicatie van conformiteit worden meerdere keren opgenomen. Voor alle netwerk services is het opgeven van de conformiteit met de Verordening netwerkdiensten verplicht. Aanbevolen wordt om ook de conformiteit met de technische specificaties,voor view en download etc. op te nemen.

4.3.2 Voorbeeldbestand XML voor INSPIRE service-metadata

Hier is een voorbeeld-metadatabestand voor een service te vinden.

4.4.1 Invulinstructie invocable SDS metadata

Alle services dienen van service metadata te worden voorzien. In de Invulinstructie service metadata zijn daarvoor de INSPIRE specifieke instructies voor alle SDS soorten opgenomen, die als aanvulling gelden op Nederlands metadata profiel op ISO 19119.

Spatial Data Services van de categorie invocable wordt aanvullend voorzien van metadata over de conformiteit met verschillende specificaties.
In plaats van de conformiteit met de netwerk verordening (VERORDENING (EG) Nr. 976/2009 VAN DE COMMISSIE van 19 oktober 2009 tot uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de netwerkdiensten), wordt de conformiteit met de 'VERORDENING (EU) Nr. 1089/2010 VAN DE COMMISSIE van 23 november 2010 ter uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van verzamelingen ruimtelijke gegevens en van diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens' opgenomen. Deze verordening bevat naast de specificaties voor geharmoniseerde datasets, ook een deel over de diensten (services) daarop. Daarnaast wordt ook middels de conformiteit opgegeven, tot welke categorie de Spatial Data Service behoort en volgens welke technische specificatie de service is gemaakt.

In onderstaande tabel zijn de aanvullende instructies voor conformiteit van de invocable spatial data services opgenomen.

4.4.2 Invulinstructie interoperable SDS metadata

Alle services dienen van service metadata te worden voorzien. In de Invulinstructie service metadata zijn daarvoor de INSPIRE specifieke instructies voor alle SDS soorten opgenomen, die als aanvulling gelden op Nederlands metadata profiel op ISO 19119.

Spatial Data Services van de categorie interoperable moeten daarnaast zowel voldoen aan de Invocable SDS instructies en de onderstaande instructies:

1. Coördinaat referentie systeem: alle CRS waarin een service beschikbaar is moeten worden opgegeven middels een URI. Gebruik voor elke URI een apart metadata element. Bijvoorbeeld:

• http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/4937 (ETRS 89)
• http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/4326 (WGS84)
• http://www.opengis.net/def/crs/EPSG/0/28992 (RD)

2. Kwaliteit van de service. Dit is de minimum kwaliteit van de service die wordt bepaald door de verantwoordelijke partij voor die service met een verwachtte geldigheid gedurende een langere periode. De kwaliteit van de service moet voor drie criteria worden opgenomen:
   • Beschikbaarheid: Ondergrens van het geraamde percentage van de tijd die de dienst beschikbaar is op jaarbasis.
   • Performance: De maximale responstijd waarbinnen een typisch verzoek aan de service kan worden uitgevoerd in een normale situatie.
   • Capaciteit: Ondergrens van het maximum aantal gelijktijdige verzoeken dat kan worden voltooid binnen de grenzen van de gedeclareerde performance.

In onderstaande tabel zijn de invulinstructies voor de kwaliteit van service opgenomen.

3. Categorie van de Spatial data service. Middels de conformiteit wordt opgegeven tot welke categorie de Spatial Data Service behoort.

4. Er zijn aanvullende vereisten voor verantwoordelijke organisatie, deze zal in ieder geval de beschrijving bevatten van de organisatie die de verantwoordelijkheid heeft geaccepteerd en de zorg draagt voor het beheer van de service. De rol van de organisatie is beheerder.

5. Er zijn aanvullende vereisten voor restricties voor toegang en gebruik. Hier moeten ook de "technische restricties" worden aangegeven, in één instantie van accessConstraints of useConstraints. Dit komt grotendeels overeen met de huidige invulling van toegangsrestricties, de URL naar de Creative Commons licenties worden als technische restricties gezien.

4.4.3 Invulinstructie harmonised SDS metadata

Alle services dienen van service metadata te worden voorzien. In de Invulinstructie service metadata zijn daarvoor de INSPIRE specifieke instructies voor alle SDS soorten opgenomen, die als aanvulling gelden op Nederlands metadata profiel op ISO 19119.

Spatial Data Services van de categorie Harmonised moeten daarnaast zowel voldoen aan de de Interoperable SDS instructies en de onderstaande instructies.

In de harmonised service metadata wordt informatie over de operaties die een service kan uitvoeren opgenomen. Deze informatie kan op twee verschillende manieren beschikbaar worden gesteld.

• Optie 1: Alle operaties en de lijst van connectpunten voor die operaties, samen met de informatie over de vereiste en optionele parameters voor elke operatie wordt geleverd door het access point van de dienst. Dit acces point wordt ook in de SV_OperationMetadata opgenomen. De operaties die mogelijk zijn, worden dan niet apart in de metadata beschreven.
• Optie 2: Alle operaties en de lijst van connectpunten voor die operaties, samen met de informatie over de vereiste en optionele parameters voor elke operatie wordt in de metadata beschreven via een SV_OperationMetadata element voor elke operatie.

De invulinstrucies voor optie 1 staan in onderstaande tabel.

De invulinstrucies voor optie 2 staan in onderstaande tabel.

4.4.4 Voorbeeld metadatabestand (XML) voor INSPIRE Spatial Data Service (SDS)

Voor het aanmaken voor metadata voor de Spatial Data Service (SDS) is een voorbeeld beschikbaar;

Voorbeeld metadata van een harmonised SDS

4.6.1 Publiceren INSPIRE-aanduiding

De selectie voor het Europese INSPIRE geoportal uit het NGR vindt plaats op basis van de categorie-aanduiding INSPIRE. Via de user interface van het NGR kan men dezelfde resultaten krijgen door het filter categorie INSPIRE toe te passen.

Als dataprovider kan de categorie INSPIRE aan de metadata worden toegevoegd/verwijderd door in de publiceer omgeving van het NGR in te loggen, het juiste bestand te kiezen, met rechter muisknop op de titel te klikken, naar categorieën te gaan en bij categorie het INSPIRE vinkje te zetten/verwijderen.

5.2.1 Wetgeving

Op de Europese website van INSPIRE is de wetgeving met betrekking tot network services te vinden.

5.2.2 Technische INSPIRE richtlijnen

In de Technical Guidances (of Guidance Documents) zijn de technische specificaties opgesteld voor network services, als uitwerking van de wettelijke eisen. De technical guidances definiëren hiermee waar een network service aan zal moeten voldoen. De huidig geldende versies van de technical guidances van de network services zijn te vinden op de Europese website van INSPIRE. De tabel hieronder biedt de directe links naar de documenten.

5.2.3 Quality of Services

INSPIRE definieert Quality of Services (QoS), de eisen omtrent het kwaliteitsbeheer van netwerk services. Een aantal QoS-criteria verschillen per service (zie voor de precieze criteria de tabel hieronder).

Er zijn een aantal parameters van invloed op de door INSPIRE gedefinieerde QoS:

• performance: de performance van een INSPIRE-conforme netwerkdienst geeft de tijd weer die de netwerkdienst nodig heeft om aan een verzoek (request) een antwoord (response) te geven. Een verzoek is gelijk aan een functie of operatie. Als tijd wordt de tijd gezien die de netwerkdienst (serverside) nodig heeft om de eerste byte van het antwoord terug te geven.
• capacity: de capaciteit van een netwerkdienst geeft de omvang van het maximum aantal simultane serviceverzoeken aan, dat met prestatiewaarborg (bijv. 10 parallelle verzoeken per seconde) wordt uitgevoerd.
• availability (beschikbaarheid): de beschikbaarheid is de kans dat de netwerkdienst beschikbaar is en op verzoeken een response geeft. Deze eis ligt voor alle services op 99% op jaarbasis (gedurende 24/7); dit komt overeen met 3.7 dagen ‘offline’ per jaar.
• reliability (betrouwbaarheid): beschrijft de vaardigheden van de netwerkdienst om conform de afspraken (functies, eisen en tijd) de netwerkdienst te leveren. INSPIRE heeft i.r.t. betrouwbaarheid geen specifieke eis gedefinieerd.
• security en compliance: deze twee eisen hebben een algemener toepassingsgebied en worden door INSPIRE niet specifiek gedefinieerd (zijn kwalitatief van aard). Ze zijn formeel wel van toepassing op de network services, maar niet op zozeer op de hardware-matige en infrastructurele aspecten zoals de criteria die boven gespecificeerd zijn.

Opmerkingen bij performance van de view service:

• Deze tijd geldt voor een 8-bits image van 470 Kb (800*600 px).
• Het maximum aantal layers die per GetMap request opgehaald kan worden, is hier maximaal 1.

Opmerkingen bij performance van de discovery service:

• De tijd is inclusief het versturen van errors of exceptions. Binnen de drie seconden dient er ook één metadata record verstuurd te worden.

Opmerkingen bij performance van de download service:

a) Get Download Service Metadata: max. 10 seconden. b) Get Spatial Objects: 30 seconden voor de eerste response, daarna een ‘sustained response’ van > 0.5 MB/s. c) Describe Spatial Object Types: 10 seconds initial reponse, daarna een ‘sustained response’ van > 0.5 MB/s. d) Define Query: geen performance criteria gegeven.

Opmerkingen bij transformation service:

• Voor performance wordt naar de Technical Guidances verwezen. Alleen is TG van Coordinate Transformations beschikbaar (in versie 2.1).
• Voor capacity worden verschillende criteria gegeven. In de Guidance staat 5 requests per seconde, in de Implementing Rule wordt 10 requests per seconde gegeven. IR is normatief, dus wordt het 10/s .

5.2.4 Rights management

De INSPIRE richtlijn schrijft voor dat de INSPIRE diensten in principe gratis moeten zijn. Echter geeft de richtlijn ook aan dat er (publieke) instellingen zijn die – vanwege de hoge datavolumes en update-frequenties – kosten in rekening mogen brengen om de service te kunnen waarborgen. Dat houdt in dat er een mogelijkheid moet zijn om de toegang tot services en data te beperken.

Bij het implementeren van Rights management is het van belang dat er door de dataproviders mee rekening wordt gehouden in de metadata. Verschillende niveaus zijn hierbij van belang:

• Provider moet per layer van een view-service het rights management vaststellen.
• Metadata voor services moet altijd toegankelijk zijn; ook voor services met beperkte toegang. Op deze manier blijft de service wel vindbaar in het NGR.
• De metadata moet voorwaarden voor toegang en gebruik en de voorwaarden voor beperkingen op publieke toegang en – in het geval van eCommerce – het honorarium bevatten.

De Rights management controleert toegang tot netwerkdiensten en wordt dus op een ander niveau toegepast.

5.3.1 Vereisten view service

Voor de view services beschrijft het document Technical Guidance voor view services de technische eisen waaraan een service moet voldoen. Hiermee kan zowel ISO 19128: OGC Web Map Service 1.3.0 (WMS) of OGC Web Map Tile Service 1.0.0 (WMTS) worden geimplementeerd.

De INSPIRE view service implementeert de verplichte elementen van een WMS of WMTS aangevuld met de volgende vereisten:

• Ondersteuning van de HTTP GET-interface is verplicht;
• De image/png of image/gif (zonder LZW-compressie) is verplicht als respons op een GetMap-request;
• Service metadata moet beschikbaar worden gesteld via een discovery service;
• De viewservice moet de volgende geografische coördinaat-referentiesystemen ondersteunen:
  • EPSG:4258 (ETRS89)
  • EPSG:4326 (WGS84)
• Minimaal één taal moet worden ondersteund en kenbaar worden gemaakt in de respons op de GetViewServiceMetadata-operatie.

Voor een WMS is daarnaast ook het Nederlands profiel op ISO 19128 WMS 1.3, versie 1.1 van toepassing.

In het Raamwerk GeoStandaarden is meer informatie te vinden over de samenhang van verschillende standaarden.

5.3.2 Meertaligheid

Een capabilities-document kan maar in één taal worden opgesteld. Om meertaligheid te ondersteunen is het dus noodzakelijk om voor iedere ondersteunde taal één capabilities-document aan te maken. In ieder capabilities-document moeten de ondersteunde talen worden opgenomen in de inspire_vs:ExtendedCapabilities.

<inspire_vs:ExtendedCapabilities> 
    ....     
    <inspire_common:SupportedLanguages>
        <inspire_common:DefaultLanguage>
            <inspire_common:Language>dut</inspire_common:Language>
        </inspire_common:DefaultLanguage>
    </inspire_common:SupportedLanguages>
    <inspire_common:ResponseLanguage>
        <inspire_common:Language>dut</inspire_common:Language>
    </inspire_common:ResponseLanguage>
    ....
</inspire_vs:ExtendedCapabilities>

Als een client een getCapabilities-verzoek doet met een taal als parameter die de service niet ondersteunt, dan heeft dat invloed op de volgende elementen:

• Title elementen (WMS_Capabilities/Service/Title en ../Layer/Title)
• Abstract elementen (WMS_Capabilities/Service/Abstract en ../Layer/Abstract)

De INSPIRE Network Services Regulation en de INSPIRE Regulation voor de interoperability van datasets en services stellen geen verplichtingen om meertaligheid te ondersteunen voor teksten die op een kaart worden getekend als respons op een GetMap-request. Wel geeft de technical guidance een aanbeveling voor de ondersteuning van meertaligheid in Capabilities:

1. De client doet een initieel GetCapabilities request:

https://example.com/services/wms?request=GetCapabilities&service=WMS&version=1.3.0.

2. De service antwoordt met een capabilities-document waarin de ondersteunde talen zijn weergegeven in de Extended Capabilities:

<inspire_vs:ExtendedCapabilities>
…
    <inspire_common:SupportedLanguages>
        <inspire_common:DefaultLanguage>dut</inspire_common:DefaultLanguage>
        <inspire_common:SupportedLanguage>eng</inspire_common:SupportedLanguage>
    </inspire_common:SupportedLanguages>
    <inspire_common:ResponseLanguage>dut</inspire_common:ResponseLanguage>
…
</inspire_vs:ExtendedCapabilities>

3. De client doet vervolgens een GetCapabilities-request met een specifieke taal, bijvoorbeeld Engels (eng) opgegeven als language parameter:

https://example.com/services/wms?request=GetCapabilities&service=WMS&version=1.3.0&language=eng.

4. De service antwoordt door een capabilities-document te sturen in de gevraagde (ondersteunde) taal, waarbij de Title en Abstract elementen zijn weergegeven in de gevraagde taal. Voor de operaties wordt verwezen naar een voor die taal specifieke URL. Een client gebruikt vervolgens die taalspecifieke URL.

5.3.3 INSPIRE scenario's voor metadata in capabilities-document

De Technical Guidance beschrijft 2 scenario's om de verplichte INSPIRE-elementen op te nemen in een ISO 19128 (WMS 1.3.0) Capabilities document:

• Scenario 1: Verplichte WMS-elementen opnemen met een minimale uitbreiding voor verplichte INSPIRE-elementen als ExtendedCapabilities.
• Scenario 2: Verplichte WMS elementen opnemen aangevuld met alle INSPIRE elementen, deels via een mapping als ISO 19128 WMS-elementen en deels als ExtendedCapabilities-elementen.

Bij het kiezen van de scenario's moet in overweging worden genomen dat het gebruik van extended capabilities niet in alle tooling geimplementerd is. De beweging binnen de Europese INSPIRE community is om te komen tot implementaties zonder INSPIRE specifieke extenties. Daarvoor wordt nu gewerkt aan een derde scenario, waarbij geen gebruik wordt gemaakt van extended capabilities.

Scenario 1: Minimale extended capabilities

De volledige INSPIRE-metadata wordt opgenomen in een apart metadata-voor-services-document, dat beschikbaar wordt gesteld via een discovery service.

Het capabilities-document bevat (naast de verplichte WMS-elementen) ook de volgende INSPIRE-elementen:

1. Een verwijzing (MetadataURL) naar een INSPIRE-metadata-voor-services document;
2. De ondersteunde defaulttaal (eventueel aangevuld met aanvullende ondersteunde talen);
3. De default respons-taal.

^ M: Mandatory, C: Conditional

MetadataURL (M)

Dit element wordt opgenomen als inspire_vs:MetadataURL element in de extendedCapabilities en bevat een verwijzing, het GetRecordById request met als argument het Id (element fileIdentifier van het metadata-voor-services document), naar het metadata-voor-services-document welke gepubliceerd is in een catalog-service.

<inspire_common:MetadataUrl>     
    <inspire_common:URL>"https://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/dut/xml.metadata.get?uuid=cea38797-ea4b-4969-b979-8d25eb543a6c"</inspire_common:URL>
    <inspire_common:MediaType>application/vnd.ogc.csw.GetRecordByIdResponse_xml</inspire_common:MediaType>
</inspire_common:MetadataUrl>

SupportedLanguages (M)

Zie beschrijving onder scenario 2.

ResponseLanguage (M)

Zie beschrijving onder scenario 2.

Scenario 2: Volledige extended capabilities

Het capabilities-document gaat hiermee fungeren als de bron om een metadata-voor-services-document te genereren. Het gegenereerde document wordt via een discovery service beschikbaar gesteld.

• Waar een mapping naar WMS-elementen mogelijk is, worden INSPIRE-elementen gemapped naar de WMS-elementen;
• Waar geen mapping naar WMS-elementen mogelijk is, worden de INSPIRE-elementen opgenomen als ExtendedCapabilities in het Capabilities-document.

^ M: Mandatory, C: Conditional

Resource Title (M)

Dit element wordt opgenomen als wms:Title element en geeft een karakteristieke naam aan de service.

Resource Abstract (M)

Dit element wordt opgenomen als wms:Abstract element en geeft een korte beschrijving van de inhoud van de service.

Resource Type (M)

Dit element heeft een vaste waarde 'service':

<inspire_vs:ExtendedCapabilities>
    ....
    <inspire_common:ResourceType>service</inspire_common:ResourceType>
    ....
</inspire_vs:ExtendedCapabilities>

Resource Locator (C)

Definieert een link naar de view service. Dit kan zijn:

• Een link naar het capabilities-document van de view service;
• Een link naar een WSDL-document dat de view service beschrijft (SOAP Binding);
• Een link naar een webpagina met instructies om de service te benaderen;
• Een link naar een toepassing waarmee de view service direct kan worden benaderd.

Hieronder een voorbeeld van een link naar het capabilities-document:

<inspire_common:ResourceLocator>
    <inspire_common:URL>http://www.provinciaalgeoregister.nl/pgr-wms/services?request=GetCapabilities&service=WMS&version=1.3.0</inspire_common:URL>
    <inspire_common:MediaType>application/vnd.ogc.wms_xml</inspire_common:MediaType>
</inspire_common:ResourceLocator>

Coupled Resource (C)

Coupled Resource geeft informatie over de datasets waarop de view service werkt. Dit element wordt ingevuld als wms:MetadataURL (een link naar de metadata van de dataset waarop een Layer is gedefinieerd) voor iedere Layer in de view service. De MetadataURL kan op 2 manieren worden ingevuld:

1. De MetadataURL bevat een link naar een metadatadocument dat beschikbaar is in een discovery service, waarbij gebruik wordt gemaakt van de GetRecordByID operatie van de discovery service om het document op te halen op basis van het <fileidentifier> element (gevuld met een UUID) van dat document.
2. De MetadataURL bevat een directe link naar een ISO19115/19139 metadata-document.

<Layer>
    ....
    <MetadataURL type="ISO19115:2003 ">
        <Format>text/xml</Format>
        <OnlineResource xlink:href="http://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/nl/csw?Service=CSW&Request=GetRecordById&Version=2.0.2&id=f002bfc5-7d87-46b6-819e-8415422b65c9&outputSchema=http://www.isotc211.org/2005/gmd&elementSetName=full " xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xlink:type="simple"/>
    </MetadataURL>
    ....
</Layer>

Spatial Data Service Type (M)

Dit element heeft een vaste waarde 'view' en wordt ingevuld als inspire_common:SpatialDataServiceType element onder inspire_vs:ExtendedCapabilities.

<inspire_vs:ExtendedCapabilities>
    <inspire_common:SpatialDataServiceType>view</inspire_common:SpatialDataServiceType>
</inspire_vs:ExtendedCapabilities>

Keyword (M)

Er is één keyword verplicht. Dat is het keyword om de classificatie van de service te duiden (classificationOfSpatialDataService). Daarnaast kunnen nog andere keywords worden opgenomen. Keywords kunnen op meerdere manieren worden ingevuld:

1. met het wms:Keyword onder het wms:Service element en
2. in de inspire_vs:ExtendedCapabilities met de elementen inspire_common:Keyword en inspire_common:MandatoryKeyword. Het verplichte keyword voor de classificatie van de service is er een uit de "Classification of Spatial Data Services" lijst. Voor een viewservice is dat in ieder geval "infoMapAccessService".

1. gebruik wms:keyword

Als een keyword afkomstig is uit een Thesaurus kan het attribuut "vocabulary" worden gebruikt om aan te geven uit welke thesaurus dat keyword afkomstig is.

<!-- Het verplichte keyword voor de classificatie van de service -->

<Keyword vocabulary="ISO">infoMapAccessService</Keyword>

2. gebruik inspire_vs:ExtendedCapabilities elementen

Voor het verplichte keyword voor de "Classification of Spatial Data Services" wordt het element inspire_common:MandatoryKeyword gebruikt. Dit is een element van het type classificationOfSpatialDataService.

<!-- Verplicht keyword voor de classificatie van de service -->

<inspire_common:MandatoryKeyword>
    <inspire_common:KeywordValue>infoMapAccessService</inspire_common:KeywordValue>
</inspire_common:MandatoryKeyword>

Voor de overige keywords wordt het element inspire_common:Keyword gebruikt. Dit laatste element heeft ook sub-elementen om aan te geven uit welke thesaurus een keyword afkomstig is.

<!-- keyword: INSPIRE thema zoals gedefinieerd in de GEMET Thesaurus -->
<inspire_common:Keyword xsi:type="inspire_common:inspireTheme_dut">
    <inspire_common:OriginatingControlledVocabulary>
        <inspire_common:Title>GEMET - INSPIRE themes</inspire_common:Title>
        <inspire_common:DateOfPublication>2008-06-01</inspire_common:DateOfPublication>
    </inspire_common:OriginatingControlledVocabulary>
    <!-- INSPIRE thema -->
    <inspire_common:KeywordValue>Beschermde gebieden</inspire_common:KeywordValue>
</inspire_common:Keyword>

GeographicBoundingBox (M)

Voor GeographicBoundingBox wordt het element wms:EX_GeographicBoundingBox gebruikt.

<EX_GeographicBoundingBox>
    <westBoundLongitude>2.99</westBoundLongitude>
    <eastBoundLongitude>7.63</eastBoundLongitude>
    <southBoundLatitude>50.51</southBoundLatitude>
    <northBoundLatitude>53.79</northBoundLatitude>
</EX_GeographicBoundingBox>

Temporal Reference (M)

Voor Temporal Reference wordt het element inspire_common:TemporalReference in inspire_vs:ExtendedCapabilities gebruikt. Binnen dit element moet minimaal één van de sub-elementen inspire_common:DateOfCreation, inspire_common:DateOfLastRevision of inspire_common:DateOfPublication worden ingevuld, waarbij de voorkeur uitgaat naar inspire_common:DateOfLastRevision.

<inspire_common:TemporalReference>
    <inspire_common:DateOfCreation>2011-05-01</inspire_common:DateOfCreation>
    <inspire_common:DateOfLastRevision>2011-05-01</inspire_common:DateOfLastRevision>
    <inspire_common:DateOfPublication>2011-05-01</inspire_common:DateOfPublication>
</inspire_common:TemporalReference>

Spatial Resolution (C)

Dit element kan niet worden beschreven in ISO 19119. Daarom worden restricties voor Spatial Resolution, als deze er zijn, kwalitatief beschreven in wms:Abstract.

Conformity (M)

Hiermee wordt aangegeven of een service conformant of notConformant is aan de implementing rules van de INSPIRE richtlijn. Als dit niet bekend is dan moet de waarde notEvaluated op worden gegeven. Dit kan worden aangegeven in het element inspire_common:Conformity in de inspire_vs:ExtendedCapabilities.

<!-- Voldoet deze service aan de INSPIRE richtlijn -->
<inspire_common:Conformity>
    <inspire_common:Specification xsi:type="inspire_common:citationInspireInteroperabilityRegulation_dut">
        <inspire_common:Title>VERORDENING (EU) Nr. 1089/2010 VAN DE COMMISSIE van 23 november 2010 ter uitvoering van Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van verzamelingen ruimtelijke gegevens en van diensten met betrekking tot ruimtelijke gegevens</inspire_common:Title>
        <inspire_common:DateOfPublication>2010-12-08</inspire_common:DateOfPublication>
        <inspire_common:URI>OJ:L:2010:323:0011:0102:NL:PDF</inspire_common:URI>
        <inspire_common:ResourceLocator>
            <inspire_common:URL>http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:323:0011:0102:NL:PDF</inspire_common:URL>
            <inspire_common:MediaType>application/pdf</inspire_common:MediaType>
        </inspire_common:ResourceLocator>
    </inspire_common:Specification>
    <inspire_common:Degree>notEvaluated</inspire_common:Degree>
</inspire_common:Conformity>

Conditions for Access and Use (M)

Voor het aangeven van beperkingen voor de toegang en gebruik wordt het element wms:Fees gebruikt. Dit is een vrij tekstveld. Als de service kosteloos is te gebruiken dan wordt hiervoor de tekst "Geen gebruiksbeperkingen" (no conditions apply) gebruikt. Als het onbekend is of er kosten zijn verbonden aan het gebruik van de service dan wordt de waarde "Onbekend" (conditions unknown) gebruikt.

<Fees>Geen gebruiksbeperkingen</Fees>

Limitations on Public Access (M)

Om aan te geven of er restricties gelden voor het gebruik van de service wordt het element wms:AccessConstraints gebruikt. Als er geen beperkingen gelden dan wordt hier "Geen beperkingen" ingevuld. Als er wel beperkingen gelden dan wordt hiervoor de codelijst MD_RestrictionCode gebruikt uit ISO 19115, Annex B – Data Dictionary, Section 5.24.

<!-- Als er geen gebruiksrestricties zijn: Geen beperkingen (None) -->
<!-- Anders een waarde uit de codelijst MD_RestrictionCode: -->
<!-- copyright, patent, patentPending, trademark, license, intellectualPropertyRights, restricted, otherRestrictions -->
<AccessConstraints>Geen beperkingen</AccessConstraints>

Responsible Organisation (M)

Voor Responsible Organisation, de organisatie die verantwoordelijk is voor de view service, wordt het element wms:ContactInformation gebruikt en daarbinnen het element wms:ContactPersonPrimary, waarbij een wms:ContactPerson en een wms:ContactOrganization worden ingevuld. De rol van de Responsible Organization wordt aangeven in het element wms:ContactPosition waarbij een code uit de codelijst CI_RoleCode wordt gebruikt. Voor het element wms:ContactElectronicMailAddress wordt bij voorkeur een functioneel emailadres binnen de organisatie gebruikt.

<ContactInformation>
<!-- Verantwoordelijke organisatie voor de service -->
    <ContactPersonPrimary>
        <ContactPerson>Functioneel beheerder Provinciaal Georegister</ContactPerson>
        <ContactOrganization>GBO provincies</ContactOrganization>
    </ContactPersonPrimary>
    <!-- Een waarde uit de codelijst CI_RoleCode: -->
    <!-- resourceProvider, custodian, owner, user, distributor, originator, pointOfContact, principalInvestigator, processor, publisher, author -->
    <ContactPosition>pointOfContact</ContactPosition>
    <ContactElectronicMailAddress>provinciaalgeoregister@gbo-provincies.nl</ContactElectronicMailAddress>
</ContactInformation>

Metadata Point of Contact (M)

De INSPIRE Metadata implementing rule vereist dat ook de organisatie die verantwoordelijk is voor de metadata van de view service wordt geidentificeerd. Omdat in ISO 19128 maar één organisatie kan worden opgegeven onder het element wms:ContactInformation wordt voor Metadata Point of Contact het element inspire_common:MetadataPointOfContact in de inspire_vs:ExtendedCapabilities gebruikt.

<inspire_common:MetadataPointOfContact>
    <inspire_common:OrganisationName>GBO-provincies</inspire_common:OrganisationName>
    <inspire_common:EmailAddress>provinciaalgeoregister@gbo-provincies.nl</inspire_common:EmailAddress>
</inspire_common:MetadataPointOfContact>

Metadata Date (M)

De datum waarop de metadata is aangemaakt. Hiervoor wordt het element inspire_common:MetadataDate in de inspire_vs:ExtendedCapabilities gebruikt.

<inspire_common:MetadataDate>2011-05-01</inspire_common:MetadataDate>

Metadata Language (M)

Voor Metadata Language wordt het element inspire_common:SupportedLanguages in inspire_vs:ExtendedCapabilities gebruikt. Binnen dit element moet exact één inspire_common:DefaultLanguage element worden opgenomen om de standaardtaal van de service weer te geven. Voor de aanduiding van de taal moet de drielettercode voor die taal worden gebruikt zoals gedefinieerd in de codelijst van ISO 639-2/B (bibliographic codes). Met het element inspire_common:ResponseLanguage wordt de taal van het capabilities-document aangeduid. Volgens het Technical Guidance document zou dit element moeten overeenkomen met de taal die als language parameter bij het GetCapabilities-request is gebruikt. Omdat een capabilities-document maar in één taal kan worden opgesteld (voor de ondersteuning van meerdere talen is per taal een capabilities-document nodig), komt de waarde van dit element in de praktijk dus overeen met de waarde van inspire_common:DefaultLanguage.

<inspire_common:SupportedLanguages>
    <inspire_common:DefaultLanguage>
        <inspire_common:Language>dut</inspire_common:Language>
    </inspire_common:DefaultLanguage>
</inspire_common:SupportedLanguages>
<inspire_common:ResponseLanguage>
    <inspire_common:Language>dut</inspire_common:Language>
</inspire_common:ResponseLanguage>

In de toekomst zal meertaligheid ook worden ondersteund in de OGC-standaarden. Daarin zal de codering van de taal plaatsvinden op basis van IETF RFC 4646 in plaats van ISO 639-2/B. Het Technical Guidance document bevat een tabel met daarin de vertaling van de ISO 639-2/B codes naar IETF RFC 4646 codes en voorziet in de toekomst ook een mogelijke wijziging van de huidige codes naar de IETRF RFC 4646 codes.

Metadata voor de Layers elementen in het Capabilities document

Een aantal parameters die in Annex III van de INSPIRE Network Services Regulation worden voorgeschreven voor een INSPIRE-viewservice zijn gemapped naar sub-elementen van wms:Layer. In de onderstaande tabel is die mapping weergegeven.

Resource Title

De Resource Title bevat de geharmoniseerde naam die is vastgelegd in de INSPIRE-richtlijn en wordt ingevuld in het element wms:Layer/wms:Title in de taal die is weergegeven als de inspire_common:DefaultLanguage in de inspire_vs:ExtendedCapabilities.

<Layer>
    ....
    <Title>Beschermde gebieden</Title>

    ....

</Layer>

Resource Abstract

De Resource Abstract geeft een korte beschrijving van de laag en wordt ingevuld in het element wms:Layer/wms:Abstract in de taal die is weergegeven als de inspire_common:DefaultLanguage in de inspire_vs:ExtendedCapabilities.

Keyword

Keywords kunnen worden opgenomen in wms:Keyword elementen onder wms:Layer/wms:KeywordList. Voor de keywords die afkomstig zijn uit een thesaurus kan de naam van de thesaurus worden opgenomen in het attribuut vocabulary.

<KeywordList>
    <!-- Keyword uit een controlled vocabulary -->
    <Keyword vocabulary="PGR Thesaurus">Landschap</Keyword>

    <!-- Keyword niet afkomstig uit een controlled vocabulary -->

    <Keyword>geomorfologie</Keyword>
</KeywordList>

Geographic Bounding Box

Voor GeographicBoundingBox wordt het element wms:Layer/wms:BoundingBox gebruikt. Hierin worden de coördinaten voor alle ondersteunde Coordinaat Referentie Systemen van de minimum bounding box beschreven.

<BoundingBox CRS="CRS:84" minx="2.99" miny="50.51" maxx="7.63" maxy="53.79"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:4326" minx="50.51" miny="2.99" maxx="53.79" maxy="7.63"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:4258" minx="2.99" miny="50.51" maxx="7.63" maxy="53.79"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:3035" minx="3073712" miny="3851511" maxx="3405160" maxy="4138318"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:3034" minx="2652344" miny="3532708" maxx="3004189" maxy="3837437"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:28992" minx="10000" miny="305000" maxx="280000" maxy="619000"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:25831" minx="499705" miny="5604132" maxx="805311" maxy="5960224"/>
<BoundingBox CRS="EPSG:25832" minx="86512" miny="5606077" maxx="397932" maxy="5967089" />

Link to metadata on the spatial dataset

Het element wms:Layer/wms:MetadataURL wordt gebruikt om een verwijzing op te nemen naar het metadatadocument bij de dataset die via deze Layer wordt gevisualiseerd. Dit element wordt gevuld met een GetRecordById request naar een discovery service waarmee dit metadatadocument kan worden opgehaald of een directe link naar een ISO 19115/19139 metadatadocument.

<MetadataURL type="ISO19115:2003">
    <Format>text/xml</Format>
    <OnlineResource xlink:href="http://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/srv/nl/csw?Service=CSW&Request=GetRecordById&Version=2.0.2&id=f002bfc5-7d87-46b6-819e-8415422b65c9&outputSchema=http://www.isotc211.org/2005/gmd&elementSetName=full" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xlink:type="simple"/>
</MetadataURL>

Unique Resource Identifier

De Unique Resource Identifier geeft de unieke identificatie weer van de bron (dataset) waarop de Layer is gebaseerd. Een Unique Resource Identifier wordt samengesteld door twee elementen te combineren, te weten wms:AuthorityURL en wms:Identifier. Het element wms:AuthorityURL kan op meerdere plekken worden gedefinieerd in het capabilities-document.

Dat kan op het hoogste niveau onder wms:Layer of in een wms:Layer element daaronder (wms:Layer/wms:Layer). De eerste methode kan worden gebruikt om één keer voor alle Layers één AuthorityURL aan te geven. Alle onderliggende wms:Layer elementen worden dan verondersteld gebruikt te maken van deze AuthorityURL.

De tweede methode kan worden gebruikt om per wms:Layer een unieke AuthorityURL op te nemen. Het laatste geval kan zich voordoen als een service is gemaakt die Layers bevat waarmee datasets van verschillende dataproviders worden gevisualiseerd. De technical guidance raadt aan om voor het element wms:Identifier een UUID te gebruiken om de dataset mee te identificeren.

 <!-- Codespace om de authority uniek mee te identificeren-->
<AuthorityURL name="NL.IPO">
    <OnlineResource xlink:href="http://www.ipo.nl" xlink:type="simple" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"/>
</AuthorityURL>
<!-- Verwijzing naar de onderliggende dataset die wordt gevisualiseerd door deze Layer -->

<Identifier authority="NL.IPO">
    ca94a0cb-7561-4a10-a7d6-b840e56c33ff
</Identifier>

Name

Dit is de geharmoniseerde naam voor INSPIRE-thema's die wordt gebruikt voor communicatie tussen computers, in tegenstelling tot Title dat wordt gebruikt als 'naam' voor de Layer die voor mensen begrijpelijk is. Hiervoor wordt het element wms:Name gebruikt, waarbij de volgende conventie wordt aangehouden: THEME.LayerName, met het INSPIRE-theme in hoofdletters en LayerName in UpperCamelCase-schrijfwijze zonder spaties. Voor services waarin meerdere SubLayers zijn opgenomen, kan deze schrijfwijze worden uitgebreid tot THEME.LayerName.SubLayerName

Layer names en Layer titles zijn verplicht voor de view services van geharmoniseerde datasets zoals ze in de INSPIRE dataspecificaties gedefinieerd zijn.

Coordinate Reference Systems (CRS)

Minimaal moeten de geografische Coordinaat Referentie Systemen (WGS84 en ETRS89) worden opgegeven. Voor ieder CRS wordt een wms:CRS element gebruikt.

<!-- Verplicht voor WGS 84 buiten Europa -->
<CRS>CRS:84</CRS>
<!-- Verplicht: WGS 84 Wereld -->
<CRS>EPSG:4326</CRS>
<!-- Verplicht CRS: ETRS89 Geografisch binnen Europa-->
<CRS>EPSG:4258</CRS>

Styles

Hiervoor wordt het element wms:Layer/wms:Style gebruikt. Voor een style moet in ieder geval een Title (wms:Title, hier wordt een voor mensen leesbare naam opgenomen) en een Unique Identifier (wms:Name) worden opgenomen. Voor ieder INSPIRE-thema moet in ieder geval een style inspire_common:DEFAULT worden opgenomen. Deze default style moet zijn gedefinieerd op basis van het hoofdstuk Portrayal uit de INSPIRE dataspecificaties voor dat thema. Als er geen opmaak is gedefinieerd in de INSPIRE dataspecificatie voor het betreffende thema, dan wordt de volgende opmaak aangehouden voor de inspire_common:Default style:

• Punt: grijs vierkant, 6 pixels;
• Lijn: zwarte doorgetrokken lijn, 1 pixel;
• Vlak: zwarte doorgetrokken lijn, 1 pixel met een grijze vulling.

Naast de inspire_common:Default Style kunnen nog aanvullende Style-elementen worden opgenomen voor andere visualisaties.

Voor de style moet ook een URL worden opgenomen, die verwijst naar een legenda in de taal die is gedefinieerd als inspire_common:DefaultLanguage voor de service in inspire_vs:ExtendedCapabilities. Hiervoor wordt het element wms:LegendURL gebruikt.

<Style>
    <Name>inspire_common:DEFAULT</Name>
    <Title>Beschermde gebieden</Title>
    <LegendURL>
        <Format>image/png</Format>
        <OnlineResource xlink:href="http://www.provinciaalgeoregister.nl/pgr-wms/services?request=GetLegendGraphic&service=WMS&version=1.3.0&width=25&height=25&format=image/png&layer=PS.ProtectedSite&style=inspire_common:DEFAULT" xlink:type="simple" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink"/>
    </LegendURL>
</Style>

Default styling is gedefinieerd in de Technical Guidance voor view services (zie TG view service v3.11 paragraaf 4.2.3.3.4.8, eis 43 en 44). Dit is dus altijd verplicht voor view services, ook al is het nog niet vereist aan de INSPIRE dataspecificaties te voldoen. Zolang de portrayal zoals vastgelegd in de INSPIRE dataspecificaties (nog) niet verplicht is, moeten serviceproviders tenminste de default styling uit view services toepassen (requirement in de Technical Guidance voor view services).

"inspire_common:DEFAULT" is een placeholder voor een Style Unique Identifier van de INSPIRE default style, maar je kan ook een andere naam kiezen voor de (default) stijl. De naam van de Style hoeft dus niet per se "inspire_common:DEFAULT" te zijn.

Dimension Pairs

Dit element wordt alleen gebruikt als de Layer afhankelijk is van tijd of hoogte. In dat geval wordt het element wms:Dimension gebruikt. Als een laag volledig is gedefinieerd door de beide assen van het CRS, dan wordt dit element niet ingevuld.

Coupled Resource

Coupled Resource geeft een verwijzing die toegang biedt tot de dataset die in deze Layer wordt gevisualiseerd. Dit kan een verwijzing zijn naar bijvoorbeeld een zip-bestand dat kan worden gedownload of naar een download service waarmee toegang tot deze dataset wordt geboden. Hiervoor wordt het element wms:Layer/wms:DataURL gebruikt.

<!-- Voorbeeld van een verwijzing naar de onderliggende dataset (FeatureType) in de PGR download service-->
<DataURL>
  <Format>text/xml</Format>
  <OnlineResource xlink:href="http://www.provinciaalgeoregister.nl/pgr-wfs/services?Service=WFS&Request=GetFeature&Version=1.1.0&TypeName=PS.ProtectedSite.AW" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xlink:type="simple"/>
</DataURL>


<!-- Voorbeeld van een verwijzing naar de onderliggende dataset (download locatie voor een gezipte GML) -->
<DataURL>
<Format>application/zip</Format>
    <OnlineResource xlink:href="http://www.provinciaalgeoregister.nl/downloads/NL.IPO.PS.ProtectedSite.EHS.zip" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" xlink:type="simple"/>
</DataURL>

5.3.4 Category layers

Als een Layer meerdere regionale datasets visualiseert, of meerdere featuretypes (bijvoorbeeld lijnen en vlakken in 1 laag), dan beveelt de Technical Guidance voor view services aan om gebruik te maken van Category Layers. Een Category Layer is een Layer die zelf weer uit meerdere Layers is opgebouwd die ieder een eigen dataset visualiseren. Als een viewservice gebruik maakt van Category Layers dan wordt het element wms:Layer/wms:Name gebruikt om de INSPIRE-geharmoniseerde naam voor het INsPIRE thema weer te geven. Als er een metadata-document beschikbaar is dan wordt het element wms:Layer/wms:MetadataURL gebruikt om een verwijzing naar dat metadata-document op te nemen.

<Layer>
    <!-- Category Layer die is samengesteld uit meerdere Layers -->

    <Name>PS.ProtectedSite</Name>
    <Title>Beschermde gebieden</Title>

    <Abstract>De laag Beschermde gebieden is gebaseerd op de geharmoniseerde provinciale datasets voor Beschermde Gebieden. Onderdeel van deze laag zijn lagen voor Aardkundige Waarden, Ecologische Hoofdstructuur, Provinciale Monumenten, Nationale Landschappen, Stiltegebieden en WAV gebieden</Abstract>

    ....
    <Layer>
    <!-- Layer op basis van de dataset Aardkundige Waarden -->
    <Name>PS.ProtectedSite.AW</Name>
    <Title>Beschermde gebieden: Aardkundige Waarden</Title>
    <Abstract>De term aardkundige waarden wordt gebruikt als een verzamelnaam voor geomorfologische, geologische, bodemkundige of geohydrologische verschijnselen in het landschap, die een bepaalde waarde vertegenwoordigen. Het gaat daarbij niet alleen om het behoud en de beleefbaarheid van historische verschijnselen. Er wordt ook betekenis gehecht aan actuele processen, die aardkundige waarden opleveren. Dit bestand bevat informatie conform de INSPIRE dataspecificaties voor beschermde gebieden. Raadpleeg voor meer detailinformatie het bronbestand van de desbetreffende provincie. Meer gedetailleerde informatie voor de beschermde gebieden in de afzonderlijke provincies is te vinden in de beschrijving van de provinciale bestanden over dit onderwerp.</Abstract>

    ....

    </Layer>
    <Layer>
    <!-- Layer op basis van de dataset EHS -->
    <Name>PS.ProtectedSite.EHS</Name>
    <Title>Beschermde gebieden: Ecologische Hoofdstructuur</Title>
    <Abstract>De EHS is een netwerk van gebieden in Nederland waar de natuur voorrang heeft. Het netwerk helpt voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven en dat natuurgebieden hun waarde verliezen. De EHS kan worden gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur. Dit bestand bevat informatie conform de INSPIRE dataspecificaties voor beschermde gebieden. Raadpleeg voor meer detailinformatie het bronbestand van de desbetreffende provincie. Meer gedetailleerde informatie voor de beschermde gebieden in de afzonderlijke provincies is te vinden in de beschrijving van de provinciale bestanden over dit onderwerp.</Abstract>
    ....
    </Layer>

    ....
</Layer>

Volgens de Technical Guidance voor view services, moet een Category Layer een naam hebben (eis 49). Daarnaast gelden de algemene eisen van WMS, die INSPIRE overneemt. In de paragraaf "7.2.4.8 Inheritance of layer properties" van de WMS 1.3.0 specificatie is aangegeven per element wat wel en wat niet overgeorven kan worden. INSPIRE volgt de WMS 1.3.0 specificatie voor overerving van de Layer elementen. In de paragraaf "7.2.4.8 Inheritance of layer properties" van de WMS 1.3.0 specificatie is aangegeven per element wat wel en wat niet overgeorven kan worden.

5.3.5 Voorbeeldbestand XML voor Capabilities

Hier zijn twee voorbeeldbestanden te vinden voor de capabilities-documenten, volgens scenario 1 en scenario 2.

5.5.1 Vereisten Atom feeds

De Technical Guidance for the implementation of INSPIRE Download Services beschrijft hoe datasets via een Atom feed gepubliceerd kunnen worden, om te voldoen aan de Implementing Rule voor Download Services. Globaal komt het erop neer dat de downloadservice via enkele Atom feeds wordt beschreven en de downloadlocaties aanbiedt van de bestanden om gehele datasets of delen daarvan te downloaden. Atom feeds van een dataset bevat daarvoor (onder andere):

1. Gegevens over de aanbieder van de downloadservice. Deze gegevens staan in de Atom Service feed.
2. Algemene gegevens over de downloadservice, zoals een id, locatie en de datum van laatste wijzigingen en copyrights en verwijzingen naar de Atom Dataset Feeds. Ook deze gegevens staan in de Atom Service feed.
3. Per dataset, of deel van een dataset: Beschrijvende gegevens, zoals een titel, beknopte samenvatting, copyrights en andere rechten, het CRS, het geografisch gebied van de data en verwijzingen (URL) naar de data zelf. Deze gegevens staan in de Atom Dataset feed(s).
4. Indien van toepassing: Verwijzingen naar feeds in een andere taal (meertaligheid INSPIRE).
5. verwijzingen naar OpenSearch-functionaliteit om de feeds te kunnen doorzoeken. Deze gegevens staan in de Atom Service feed.

5.5.2 OpenSearch

Een INSPIRE-downloadservice met Atom feeds dient een OpenSearch Description en zoekfunctionaliteit aan te bieden. Voor dergelijke OpenSearch-functionaliteit biedt het NGR nu een eenvoudige manier aan voor dataproviders die niet zelf de functionaliteit willen of kunnen bieden. Dataproviders hoeven hiermee (in de meeste gevallen) dus zelf geen implementatie van OpenSearch meer te doen, maar hoeven alleen hun Atom feeds en de metadata op orde te hebben. Hieronder volgt een gedetailleerde beschrijving hoe dit te implementeren is.

Om gebruik te maken van een OpenSearch Description, dienen de feeds en metadata aan de volgende voorwaarden te voldoen:

1. algemeen: de Atom feeds dienen uiteraard, op de OpenSearch-vereisten na, aan alle INSPIRE-eisen te voldoen. Dus zorg voor de juiste links naar de dataset-feeds en de juiste metadata-verwijzingen en valide metadata. Het NGR kan anders wellicht geen OpenSearch Description genereren.
2. service metadata: het protocol van de ResourceLocator moet in het XML-bestand op "INSPIRE Atom" staan. In het NGR is dit eenvoudig te kiezen in de metadata-editor. Kies dan uit de keuzelijst Protocol de optie "Atom Service Feed". Dit is de enige wijziging die nodig is in service metadata.
3. dataset metadata: het protocol van de URL dient in het XML-bestand op "INSPIRE Atom" staan. In het NGR is dit eenvoudig te kiezen in de metadata-editor. Kies dan uit de keuzelijst Protocol de optie "Atom Service Feed". Dit moet voor alle dataset metadata waar de Atom feeds en de service naar verwijzen gedaan worden.
4. in de Atom service feed: de URL van de OpenSearch Description moet toegevoegd worden aan de service feed. Het NGR gaat de OpenSearch Description genereren (let op: zie opmerking hieronder) op basis van de metadata-identifier (fileIdentifier) van de metadata van de service. Het format van de URL van de OpenSearch Description die het NGR gaat genereren is:

Bijvoorbeeld:

https://www.nationaalgeoregister.nl/geonetwork/opensearch/dut/ef2a7962-8bb4-483f-ac78-851b619f357f/OpenSearchDescription.xml

Hierbij is ef2a7962-8bb4-483f-ac78-851b619f357f de metadataidentifier van de ATOM download service.

De samenhang van de onderdelen van een ATOM download service is weergegeven in onderstaande afbeelding:

Aandachtspunten

• Let op met identifiers van de bron van de dataset: Het NGR doet de aanname dat de identifier van de bron van de dataset uniek is in NGR voor de dataset-metadata-records (oftewel: beschreven is in één dataset-metadata-record). Dit heeft te maken met de interne werking en controles om tot een geldige OpenSearch Description te komen. Als er meerdere dataset-metadata-records voorkomen in NGR met dezelfde dataset-identifier, dan kan het zijn dat de OpenSearch Description niet volledig opgebouwd wordt. Een dataprovider dient dan zelf zorg te dragen voor de OpenSearch Description.
• Volgende dag beschikbaar: De hierboven beschreven punten 1 t/m 4 zijn nodig voor het NGR om een OpenSearch Description te kunnen genereren. Het NGR moet daarvoor de feeds en metadata ophalen en analyseren. Dit gebeurt dagelijks. Een OpenSearch Description is dus niet gelijk beschikbaar, maar doorgaans wel de volgende dag.
• Hoofdlettergebruik: Het is essentieel voor de werking dat links en identifiers exact kloppen en dat codes exact overeenkomen met codes uit de codelijsten. Dit is inclusief het gebruik van hoofdletters. Let daar dus op, vooral bij handmatige wijzigingen in XML bestanden.

5.5.3 Elementen van een Atom feed

In onderstaande tabellen is het overzicht van de elementen van een service feed, entry service feed, dataset feed en entry dataset feed opgenomen.

Elementen service feed

De onderstaande tabel bevat een overzicht van de elementen van een Atom feed, zoals de Technical Guidance die beschrijft en die van toepassing zijn op de gehele feed. Het betreft geen volledige opsomming van alle details, zie daarvoor de Technical Guidance zelf.

Elementen entry service feed

Voor elke dataset feed, dient de atom service feed een entry-element te bevatten. Voor elk entry-element zijn de volgende subelementen beschikbaar:

Elementen dataset feed

Dataset feeds bevatten de informatie om de bestanden daadwerkelijk te kunnen downloaden. Dataset feeds bevatten de onderstaande elementen.

Elementen entry dataset feed

Een dataset feed bevat tenminste een entry van een dataset om te downloaden. Elke entry in een dataset feed beschrijft per combinatie van een formaat en CRS een te downloaden bestand. Per entry gelden de volgende regels.

5.6.1 Vereisten WFS

Het aanbieden van Pre-defined datasets via een Web Feature Service (WFS) is een methode om aan de eisen uit de Implementing Rule te kunnen voldoen. Een dergelijke WFS is in staat om van datasets een applicatie schema te geven en via GetFeature in zijn geheel op te halen of individuele objecten via hun identifier.

De Technical Guidance bevat de eisen die INSPIRE stelt aan een dergelijke WFS:

• voldoen aan de conformance class Simple WFS uit WFS 2.0. Dit is o.a. inclusief de operaties GetCapabilities, DescribeFeatureType, ListStoredQueries, DescribeStoredQueries, GetFeature en de stored query GetFeatureById. De WFS geeft GML 3.2 terug.
• voldoen aan de conformance class HTTP GET uit WFS 2.0: de WFS dient in ieder geval de HTTP GET vormen van de requests te ondersteunen.
• voldoen aan de conformance class Query uit FE 2.0. De WFS is in staat een query uit te voeren (zoals de stored query GetFeatureById).
• ondersteuning van Stored Queries om de pre-defined datasets om alle mogelijke combinaties van het CRS, een dataset (via de dataset ID) en de taal terug te geven. De WFS moet hiervoor Stored Queries aanbieden.
• de WFS dient één dataset te ontsluiten.

De Technical Guidance beschrijft in hoofdstuk 6 hoe een Download service voor Pre-defined datasets geïmplementeerd kan worden met een Web Feature Service (WFS) en Filter Encoding (FE).

Voor een WFS is daarnaast ook het Nederlands profiel op ISO 19142 WFS 2.0, versie 1.1 van toepassing. Het Nederlands profiel is afgestemd op de INSPIRE-specificaties. Per eis staat in het Nederlands profiel aangegeven of die van INSPIRE komt of dat het een specifieke aanvulling voor Nederland is. Een voorbeeld van dat laatste is ondersteuning voor het Rijksdriehoekstelsel.

Het profiel bevat ook een aparte bijlage met de zaken die INSPIRE nog extra vereist ten opzichte van het Nederlands profiel.

Capabilities

Het GetCapabilities request voor WFS geeft een vergelijkbare Capabilities file als bij de WMS, op enkele specifieke WMS onderdelen na. Het wordt daarom in deze paragraaf niet zo uitgebreid beschreven als in dat van de WMS in paragraaf INSPIRE scenario's voor metadata in Capabilities-document.

Stored queries

In WFS 2.0 kan gebruik worden gemaakt van stored queries. Hiermee worden een soort query-templates aangeboden, waarmee een client niet een geheel filter hoeft op te stellen, maar alleen enkele van te voren opgegeven parameters hoeft te specificeren. WFS-requests worden hier eenvoudiger van. Een service kan hiermee een soort FAQs aanbieden van WFS-requests, die voor een client makkelijk te gebruiken zijn. Bijvoorbeeld requests om op basis van een typering (categorie) een dataset te bevragen.

5.6.2 Meertaligheid

INSPIRE stelt via de Implementing Rules aan Netwerk Services, zoals View Services, Discovery Services en ook Download Services, eisen ten aanzien van ondersteuning van meerdere talen. WFS 2.0 biedt zelf geen mechanisme hiertoe. De Technical Guidance van Download Services stelt daarom de volgende aanvullende eisen aan een WFS-2.0-implementatie om meertaligheid te ondersteunen:

1. Voor het GetCapabilities request via HTTP GET dient de WFS een extra parameter te ondersteunen waarmee de client de taal van de Capabilities kan opvragen. De naam van de parameter is LANGUAGE, de waardes komen uit de ISO 639-2/B Alpha 3 lijst. Voorbeelden van waardes zijn: "dut" voor Nederlands, "eng" voor Engels.
2. de Capabilities elementen Title en Abstract dienen in de gevraagde taal teruggegeven worden of in de standaard taal als de gevraagde taal niet ondersteund wordt.
3. De Capabilities bevatten een lijst van ondersteunde talen in de Extended Capabilities. Dit mechanisme is hetzelfde als bij View Services.

Handig om te weten is dat een WFS, als die maar één taal ondersteunt, de parameter LANGUAGE kan negeren als een client die verstuurt. Dit is, omdat een WFS de standaard taal mag teruggeven als de gevraagde taal niet ondersteund wordt. Dit betekent als een WFS maar één taal ondersteunt dat altijd de Capabilities in die taal teruggegeven zullen worden.

De andere operaties hoeven geen extra zaken te ondersteunen voor meertaligheid, omdat:

1. DescribeFeatureType een technische beschrijving teruggeeft, een schema, waarop een natuurlijke taal niet van toepassing is.
2. De GetFeature operation data teruggeeft conform de INSPIRE-applicatieschema's mits het een geharmoniseerde dataset betreft. Deze schema's bevatten al een mechanisme om waardes in meerdere talen op te geven. De Technical Guidance stelt daarom dat het niet van toepassing is om hier een aparte parameter voor op te geven.

Naast de eisen doet de Technical Guidance de volgende aanbevelingen, voor het geval een service provider meerdere talen wil aanbieden:

1. Gebruik aparte URLs voor verschillende talen, dus bijvoorbeeld voor requests op Engelstalige data een andere URL dan voor requests op Nederlandstalige data. Dit houdt het overzichtelijk.
2. Geef foutmeldingen in de talen die de service aanbiedt.

5.6.3 WFS direct access

Met de direct access download is het mogelijk om meer controle over de download te krijgen, dan bij de pre-defined download het geval is. Zo kunnen er downloads samengesteld worden op basis van een ruimtelijke query, of op basis van een query naar attribuutinformatie.

Kenmerken zijn:

• Een Web Feature Service (WFS) op basis van ISO 19142 Geographic Information – Web Feature Service, ook wel WFS 2.0.
• De functionaliteit van een Pre-defined dataset Download Service via WFS (zie hierboven), uitgebreid met ondersteuning voor:
  • "Ad Hoc Query" op basis van Filter Encoding 2.0 (FE 2.0; ISO 19143).
  • Standaard, ruimtelijke en temporele filters.
  • XPath (voor opvragen geneste attributen zoals adres.plaats.straat.nummer)
  • Enkele Stored Queries, bijvoorbeeld om datasets in een ander Coördinaat Referentie Stelsel (CRS) op te vragen.

Het aanbieden van direct access download service via een Web Feature Service (WFS) is een methode om aan de eisen uit de Implementing Rule te kunnen voldoen. Een dergelijke WFS stelt een gebruiker in staat om, in aanvulling op alles wat een Pre-defined datasets Download Service via WFS biedt, eigen selecties te maken van de data en dat direct te gebruiken (of downloaden). Bijvoorbeeld door selecties te maken met ruimtelijke, temporele en administratieve filters.

De WFS direct access download service biedt de meeste funtionaliteit aan een gebruiker en maakt het mogelijk om alleen die data op te vragen (en versturen) die nodig is, in plaats van gehele datasets. Dit kan vooral bij grote datasets en/of dynamische datasets erg belangrijk zijn.

De Technical Guidance bevat de eisen die INSPIRE stelt aan een dergelijke WFS:

1. Voldoen aan alle eisen die gelden voor een Pre-defined datasets Download Service via WFS.
2. Voldoen aan de conformance class Basic WFS uit WFS 2.0, zodat de WFS minimale filtering ondersteunt en de operatie GetPropertyValue.
3. Voldoen aan de conformance class Ad hoc Query uit FE 2.0, zodat de WFS door de client gemaakte filters kan verwerken.
4. Voldoen aan de conformance class Resource Identification uit FE 2.0, zodat de WFS met Resource Identifiers bevraagd kan worden. Het gebruik van Resource Identifiers ten opzichte van GetFeatureById is bijvoorbeeld handig bij gebruik van versie mechanismes van features, zodat alle versies van een resource opgevraagd kunnen worden.
5. Voldoen aan de conformance class Minimum Standard Filter uit FE 2.0. Dit is met de filter operatoren PropertyIsEqualTo, PropertyIsNotEqualTo, PropertyIsLessThan, PropertyIsGreaterThan, PropertyIsLessThanOrEqualTo, PropertyIsGreaterThanOrEqualTo en alle logische operatoren (And, Or, Not).
6. Voldoen aan de conformance class Minimum Spatial Filter uit FE 2.0. Dit betekent dat de filter operator BBOX ondersteund moet worden.
7. Voldoen aan de conformance class Minimum Temporal Filter uit FE 2.0. Dit betekent dat de filter operator During ondersteund moet worden. Hiermee kunnen objecten opgevraagd worden die wat betreft tijd (of tijdsperiode) vallen in een bepaalde periode.
8. Voldoen aan de conformance class Minimum XPath uit FE 2.0. Hiermee kunnen via XPath opgegeven waardes gebruikt worden in een filter. Er wordt een subset van XPath ondersteuning vereist. Deze is beschreven in paragraaf 7.4.4 van de Filter Encoding 2.0 standaard.

5.9.1 OGC API Features

OGC API features (OAPIF of OAF) is een vorm van een download service op basis van een Application Program Interface (API); gebaseerd op de OGC standaarden. Het wordt beschouwd als opvolger van de OGC WFS standaard. Dit betekent niet dat het de WFS standaard in de nabije toekomst volledig gaat vervangen; ook al zou dat in de verre toekomst wel het geval kunnen zijn. Voorlopig zijn ze nog complementair aan elkaar. De WFS zal vooral in de GIS wereld worden gebruikt terwijl de OAPIF meer bedoeld is voor andere gebruikers, zoals webapplicatie ontwikkelaars.

Voor het publiceren van OGC API features (OAPIF of OAF) is de good practice OGC API – Features as an INSPIRE download service relevant.

De OGC API features (OAPIF of OAF) is eenvoudiger in het gebruik en vergt minder geo-kennis, maar is bijvoorbeeld op twee punten na nog niet echt geschikt voor INSPIRE:

1. Het werkt nu alleen nog op basis van simpele datamodellen en uitwisselformaten en is dus moeilijk te implementeren voor complexe INSPIRE datamodellen waarbij het complexere GML nog de default is. Mapping naar eenvoudigere modellen en uitwisselformaten is mogelijk, maar moet dan voor INSPIRE wel goed beschreven en gepubliceerd worden om aan de INSPIRE vereisten te voldoen.
2. Nog niet alle tooling is in staat om met andere coördinaatsystemen te werken dan WGS84. INSPIRE vereist ETRS89. De uitbreiding op de OGC API features standaard, die dit mogelijk maakt OGC API - Features - Part 2: Coordinate Reference Systems by Reference is er al wel.

In het Geonovum Testbed Spatial data API's is ervaring opgedaan met 5 verschillende aspecten van implementatie en gebruik van OGC API's. Daarnaast zijn in de Handreiking OGC API Features conform INSPIRE de eerste bevindingen voor het maken van een OAPIF conform INSPIRE beschreven. Wanneer je zelf iets wil doen op het Geonovum testbed, dan kan deze link je verder helpen.

5.9.2 OGC SensorThings API

De standaard voor OGC SensorThings API (STA) biedt een open, geospatiale en uniforme manier om de Internet of Things (IoT)-apparaten, gegevens en applicaties via het web met elkaar te verbinden. Op een hoog niveau biedt de OGC SensorThings API twee hoofdfunctionaliteiten en elke functie wordt afgehandeld door een onderdeel. De twee delen zijn het Sensing-gedeelte en het Tasking-gedeelte. Het Sensing-gedeelte biedt een standaard manier om observaties en metadata van heterogene IoT-sensorsystemen te beheren en op te halen. Het Tasking-gedeelte is gepland als een toekomstige werkactiviteit en zal in een apart document worden gedefinieerd als Part II van de SensorThings API.

Voor het publiceren van sensor data conform INSPIRE is de good practice OGC SensorThings API as an INSPIRE download service relevant.

5.9.3 Andere OGC API's

De hierboven genoemde OGC API's zijn van belang als service voor INSPIRE en ook al vastgesteld. Andere OGC-API's, die nog niet vastgesteld zijn, maar die van belang kunnen worden voor INSPIRE zijn:

• OGC API Maps (opvolger WMS)
• OGC API Tiles (opvolger WMTS)
• OGC API Styles (opvolger SLD)
• OGC API Coverages (opvolger WCS)
• OGC API Records (opvolger CSW)

5.10.1 Vereisten SDS

De eisen voor invocable, interoperable en harmonised SDS zijn voornamelijk op het gebied van metadata, zie hiervoor Spatial Data Service (SDS) metadata.

Alleen voor de harmonised SDS, worden er ook aan de service implementatie eisen gesteld:

• kwaliteit: "A harmonised spatial data service shall be available 98 % of the time."
• operaties: "A harmonised spatial data service shall include a Get Harmonised Spatial Data Service Metadata operation, similar to the Get Discovery/View/Download/Transformation Service Metadata Operations."
• output encoding: "If a request to the spatial data service returns spatial objects in the scope of the INSPIRE directory, the returned data shall meet the requirements for encoding specified for these spatial objects in Art. 7 and the relevant annexes of IR-ISDSS." The INSPIRE dataspecifications Technical Guidelines contain default encoding rules for all spatial data themes meet the requirements of IR-ISDSS.

6.3.1 Europese INSPIRE validator

Op 25 juli 2017 is de Europese INSPIRE validator gelanceerd. Daarmee is er nu voor alle lidstaten één tool waarmee je kunt testen in hoeverre je voldoet aan de INSPIRE-vereisten. De Europese INSPIRE validator wordt op Europees niveau onderhouden en doorontwikkeld. Voor meer informatie zie de github-pagina over de Europese INSPIRE validator. Hier zijn bekende problemen beschreven als ook de link naar de changelog van de huidige en eerdere releases te vinden en de release strategie van toekomstige releases.

Met de Europese INSPIRE validator kunnen validatietesten worden uitgevoerd voor de volgende onderdelen:

• Metadata.
• Services.
• Datasets.

Gebruik middels API

De Europese INSPIRE validator kan ook middels een API aangeroepen worden. Bij het (semi) geautomatiseerd uitvoeren van tests kan het nuttig zijn de API te gebruiken. De API is te vinden via Europese INSPIRE validator.

Bekende problemen

De Europese INSPIRE validator werkt over het algemeen goed. Er zijn echter nog een paar bekende problemen te vinden op de helpdesk van de Europese INSPIRE validator.

6.3.2 Nederlandse INSPIRE validator

Voordat de Europese INSPIRE validator beschikbaar was, kon Nederlandse INSPIRE-data gevalideerd worden via de Nederlandse INSPIRE validator. Vanaf 1 september 2020 is het advies echter om voor het controleren van de toepassing van de INSPIRE-standaard alleen nog de Europese INSPIRE validator te gebruiken. Op die datum is in Nederland ook overgestapt op Metadataprofiel 2.1.0. In de Nederlandse validatietools hiervoor worden de INSPIRE-regels niet meer geüpdatet.

De Nederlandse validatietools zijn natuurlijk nog wel van belang voor het testen op de Nederlandse profielen voor metadata, WMS en WFS.

6.4.1 Conformance classes metadata

Voor metadata zijn er meerdere conformance classes beschikbaar. Wanneer de metadata getest wordt met de Europese INSPIRE validator, worden de relevante conformanceclasses automatisch op de achtergrond geselecteerd voor de gebruiker.

Voor de prioritaire IACS-datasets is ook een conformance class beschikbaar. Deze dient echter handmatig aangevinkt te worden via de Advanced options (de optie conformance Class 2c: 'INSPIRE data sets and data set series metadata for IACS').

6.4.2 Conformance classes datavalidatie

Om (geharmoniseerde) data te valideren zijn per thema validators beschikbaar. Dat betekent dat er naast de GML-structuur, ook gevalideerd wordt tegen het XSD-bestand van het applicatieschema, en dus de thema-specifieke bestandsstructuur wordt gecontroleerd. Bij de keuze van het thema worden de relevante conformance classes automatisch geselecteerd. Algemeen advies is om alle conformance classes van een thema te selecteren bij het testen. Desgewenst kan echter ook een selectie gemaakt worden, als een bepaald onderdeel van de dataharmonisatie getest moet worden.

6.4.3 Conformance classes service-validators

Voor de meeste service validators (WMS, WMTS, WFS pre-defined, WFS direct access, ATOM, SOS, WCS en OGC API Features) is er maar 1 conformance class beschikbaar die gebruikt kan worden.

6.6.1 Check 1: Is de data beschikbaar in het INSPIRE Geoportal?

Ga naar het startscherm van het INSPIRE Geoportal en kies de INSPIRE Thematic Viewer. Kies vervolgens het INSPIRE thema waar de dataset ondervalt en kies vervolgen voor Nederland. Check of

1. De (meta)data voorkomt in de lijst met datasets. Als de (meta)data voorkomt in de lijst met data en
2. De data ook daadwerkelijk te downloaden en te bekijken is, dan is verdere actie niet noodzakelijk.

6.6.2 Check 2: Is de dataset te vinden onder het juiste INSPIRE thema

Check of de dataset is te vinden onder het juiste INSPIRE thema, waar het onder valt. Dit wordt zichtbaar in het INSPIRE Geoportal door een selectie te maken op het juiste thema en te kiezen voor Nederland. In het voorbeeld hieronder is er geen (meta)data onder het thema Gegraphical grid systems voor Nederland.

Als de (meta)data niet voorkomt in het INSPIRE Geoportal, dan is

• Of de metadata niet in het NGR gepubliceerd met de categorie INSPIRE, zie ook de paragraaf 'Publiceren INSPIRE-aanduiding'.
• Of het INSPIRE thema en citatie naar de thesaurus is niet goed opgenomen in de metadata van de dataset.

Het INSPIRE thema wordt opgenomen uit de INSPIRE Thesaurus. De INSPIRE Thesaurus citatie, is als volgt:

• Thesaurus: ”GEMET - INSPIRE themes, version 1.0”
• Datum: ”2008-06-01” 
• Datum type: ”publication”

Zie ook in paragraaf 'Hoe om te gaan met anchor en URI' voor meer informatie en het voorbeeld INSPIRE thema uit thesaurus.

6.6.3 Check 3: Heeft de data een download link

Als het download pictogram ontbreekt, terwijl er wel een download service beschikbaar is, check dan of de metadata van de service in het NGR gepubliceerd is met de categorie INSPIRE, zie ook de paragraaf 'Publiceren INSPIRE-aanduiding'.

Als de metadata van de service met de categorie INSPIRE is gepubliceerd in het NGR, check dan of de koppeling tussen dataset en service goed is. Daarvoor moeten we onderscheid maken tussen de soort service: WFS, ATOM, SOS en WCS.

WFS

Bij INSPIRE geldt dat je maar één dataset in de WFS kan ontsluiten, zie de vereisten voor WFS.

De koppeling tussen een dataset en een WFS wordt in het INSPIRE Geoportal gelegd via het SpatialDataSetIdentifier element in de Extended Capabilities van de OGC WFS service:

Het SpatialDataSetIdentifier element bestaat uit twee subelementen:

• identifier: inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Code
• namespace: inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Namespace

De SpatialDataSetIdentifier moet hetzelfde zijn als die in het element unieke identifier van de bron in de metadata van de dataset.

De inspire_common:Namespace mag worden weggelaten als er geen aparte namespace in de metadata van de dataset is opgenomen voor de dataset identifier. De dataset identifier en de inspire_common:Code, moeten in dat geval de unieke bron identificatie van de dataset bevatten. Als er wel een aparte namespace bij de dataset identifier in de metadata staat, dient het element inspire_common:Namespace die namespace te bevatten. Dit betekent wel dat de metadata de zogenaamde RS_Identifier gebruikt, met twee elementen: een code en een codeSpace voor de namespace, om de dataset te identificeren.

Check ook of de links naar de metadata van de dataset opgenomen zijn in het element MetadataURL per FeatureType. Deze moet hetzelfde zijn als de link in het OperatesOn element in de metadata van de service.

Als laatste kan gecontroleerd worden of de link naar de metadata van de service opgenomen is via inspire_common:MetadataUrl.

Atom

De koppeling tussen een dataset en een Atom wordt in het INSPIRE Geoportal gelegd via het link element (rel="describedby") in de entry in de top feed van de Atom service. 

De link bevat:

• De link naar de metadata van de dataset (href="URL naar metadata in het NGR")
• De relatie (rel="describedby")
• Het type (type="application/xml") Deze link moet hetzelfde zijn als de link in het OperatesOn element in de metadata van de service.

Daarnaast wordt in deze entry ook de identifier en namespace van de dataset opgenomen in het spatial_dataset_identifier_code element en spatial_dataset_identifier_namespace element.

De identifier moet hetzelfde zijn als die in het element unieke identifier van de bron, zoals opgegeven in de metadata van de dataset.

De elementen voor de INSPIRE namespace dienen alleen ingevuld te worden als er een apart namespace element is, bij de dataset identifier in de dataset metadata. De dataset identifier en de spatial_dataset_identifier_code, moeten in dat geval de unieke bron identificatie van de dataset bevatten.

Als laatste kan gecontroleerd worden of de link naar de metadata van de service opgenomen is in de service feed.

SOS

De koppeling tussen de dataset en de SOS wordt gelegd in het element SpatialDataSetIdentifier element in de Extended Capabilities van de service voor elke ”ObservationOffering”. Het SpatialDataSetIdentifier element bestaat uit twee subelementen:

capabilities van de SOS via ”SpatialDataSet-Identifier”

• inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Code
• inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Namespace

Hierin wordt de identifier en eventueel de namespace van de dataset opgenomen.

De identifier moet hetzelfde zijn als die in het element unieke identifier van de bron, zoals opgegeven in de metadata van de dataset.

De inspire_common:Namespace mag worden weggelaten als er geen aparte namespace in de metadata van de data is opgenomen voor de dataset identifier. De dataset identifier en de inspire_common:Code, moeten in dat geval de unieke bron identificatie van de dataset bevatten. Als er wel een aparte namespace bij de dataset identifier in de metadata staat, dient het element inspire_common:Namespace die namespace te bevatten. Dit betekent wel dat de metadata de zogenaamde RS_Identifier gebruikt, met twee elementen: een code en een codeSpace voor de namespace, om de dataset te identificeren.

Als laatste kan gecontroleerd worden of de link naar de metadata van de service opgenomen is via inspire_common:MetadataUrl.

WCS

De koppeling tussen de dataset en de WCS wordt gelegd in het element SpatialDataSetIdentifierin de Extended Capabilities van de service. Het SpatialDataSetIdentifier element bestaat uit twee subelementen:

• inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Code
• inspire_dls:SpatialDataSetIdentifier/inspire_common:Namespace

Hierin wordt de identifier en eventueel de namespace van de dataset opgenomen.

De identifier moet hetzelfde zijn als die in het element unieke identifier van de bron, zoals opgegeven in de metadata van de dataset.

De inspire_common:Namespace mag worden weggelaten als er geen aparte namespace in de metadata van de data is opgenomen voor de dataset identifier. De dataset identifier en de inspire_common:Code, moeten in dat geval de unieke bron identificatie van de dataset bevatten. Als er wel een aparte namespace bij de dataset identifier in de metadata staat, dient het element inspire_common:Namespace die namespace te bevatten. Dit betekent wel dat de metadata de zogenaamde RS_Identifier gebruikt, met twee elementen: een code en een codeSpace voor de namespace, om de dataset te identificeren.

Daarnaast wordt ook de link naar de metadata van de dataset opgenomen in het element MetadataURL van de Coverage. Deze moet hetzelfde zijn als de link in het OperatesOn element in de metadata van de service.

Als laatste kan gecontroleerd worden of de link naar de metadata van de service opgenomen is via inspire_common:MetadataUrl

6.6.4 Check 4: Heeft de dataset een view link

Als de (meta)data voorkomt in de lijst in het INSPIRE Geoportal, maar het view symbool ontbreekt, dan is de data niet raadpleegbaar (viewbaar). Dit kan verschillende oorzaken hebben, maar een vaak voorkomend probleem is de koppeling tussen de dataset en de view service.

Controleer eerst of de metadata van de view service in het NGR gepubliceerd is met de categorie INSPIRE, zie voor meer informatie ook de paragraaf 'Publiceren INSPIRE-aanduiding'.

Als er een view service beschikbaar is in het NGR met de categorie INSPIRE, maar niet getoond wordt in de lijst in het INSPIRE Geoportal, check dan of de koppeling aanwezig is met de metadata van de dataset.

De link tussen de metadata van de dataset en de view service wordt gelegd via het MetadataURL element van de Layer in het capabilities document van de OGC WMS service. De identiefier in deze link moet hetzelfde zijn als de identifier in de link in het OperatesOn element in de metadata van de service. Het betreft de identifier van de metadata van de dataset.

Als laatste kan gecontroleerd worden of in de ExtendedCapabilities de link naar de metadata van de service opgenomen is in het element inspire_common:MetadataURL.

6.6.5 Check 5: Daadwerkelijk downloadbare data

Check of de dataset gedownload wordt, nadat geklikt wordt op in het INSPIRE Geoportal. Klik daarna op de blauwe knop 'Get Data Set' om te kijken of de dataset daadwerkelijk gedownload wordt.

6.6.6 Check 6: Daadwerkelijk viewbare data

Check of de data getoond wordt, nadat geklikt wordt op in het INSPIRE Geoportal. Klik daarna op de blauwe knop 'Preview Data Set' om te kijken of de dataset daadwerkelijk getoond wordt in het INSPIRE Geoportal.

6.6.7 Check 7: Services valideren

Als check 5 of 6 niet gelukt is, valideer dan de services zoals beschreven in het hoofdstuk over validatie.

6.6.8 Check 8: Zijn prioritaire datasets te vinden

Check voor de prioritaire datasets of deze te vinden zijn onder de betreffende directive voor e-reporting. Ga hiervoor naar het INSPIRE Geoportal en kies nu de optie "Priority Data Sets Viewer".

Onder de Priority Data Sets Viewer zijn drie ingangen:

• per lidstaat
• per milieudomein
• per milieudirective

Hieronder zijn de verschillende milieudomeinen te zien die onderscheiden worden:

In de meeste gevallen is de (meta)data te vinden onder de milieudomeinen van de prioritaire datasets. Dit wordt zichtbaar door te selecteren op een milieudomein en vervolgens op Nederland. Check of de (meta)data voorkomt in de lijst met datasets.

Als de (meta)data niet voorkomt in het Priority Data Sets Viewer, check dan of de dataset wel voorkomt in het INSPIRE Geoportal via de checks 1 t/m 7. Als deze checks allemaal correct zijn, dan is waarschijnlijk het INSPIRE prioritaire dataset trefwoord en citatie naar de codelijst onjuist. Voor prioritaire datasets dienen de juiste trefwoorden en de juiste citatie informatie van thesaurus te zijn opgenomen. In de paragraaf 'Hoe om te gaan met anchor en URI' staat precies beschreven hoe.

9.1.1 Vinden van Nederlandse data

Zoals in hoofdstuk 4 aangegeven wordt de metadata van de INSPIRE datasets gepubliceerd in het Nationaal Georegister (NGR). Daarom wordt geadviseerd in het NGR te zoeken naar de INSPIRE datasets. Om alleen INSPIRE datasets en services te vinden, kan je filteren op de zoekresultaten met de categorie INSPIRE.

Zowel de dataset als de view- en downloadservices op die dataset, zijn voorzien van metadata. Door te filteren op brontype kan aangeven worden of alleen de dataset metadata getoond moet worden of juist de service metadata. Daarnaast kan er ook gefilterd worden op verantwoordelijke organisatie, trefwoorden, type lycenties, servicetypen of tijdsaspecten. Via de help optie rechtsboven in het NGR kan hulp gevonden worden. Via de tekst 'Geavanceerd zoeken ↓', kan ook gericht op INSPIRE thema's gezocht worden.

9.1.2 Vinden van Europese data

Wanneer het INSPIRE data van andere Europese lidstaten betreft, kan gezocht worden via het Europese INSPIRE geoportal.

Het Europese INSPIRE geoportal heeft momenteel twee hoofdingangen. De INSPIRE Thematic Viewer geeft toegang tot alle datasets die onder INSPIRE vallen. In de INSPIRE Thematic Viewer kan gefilterd worden op het INSPIRE thema en er kan op het land gefiltered worden.

De Priority Dataset Viewer geeft toegang tot de INSPIRE prioritaire datasets die ook voor milieurapportage verplichtingen gebruikt worden. Hierin kan onder andere gezocht worden via de milieuwetgeving waarvoor gerapporteerd wordt.

Nadat een keuze is gemaakt in de verschillende filteropties verschijnt een lijst van datasets die aan de filteropties voldoen.

Hierop kan gezien worden of de datasets viewbaar en/of downloadbaar en/of ze regionaal of landsdekkend zijn. Wanneer de lijst van zoekresultaten te lang is, kan er eventueel nog verder gezocht worden met zoektermen. De metadata van de dataset wordt getoond wanneer op één van de datasets in de lijst wordt geklikt.

Voor grensoverschrijdend gebruik heeft geharmoniseerde data waarschijnlijk de voorkeur, want geharmoniseerde data sluit zowel ruimtelijk als thematisch beter op elkaar aan. Of een dataset geharmoniseerd is, is aangegeven in het metadata-element DQ_ConformanceResult. Dit metadata-element wordt helaas niet getoond in de metadata in het INSPIRE Geoportal, maar kan wel via de xml metadata gevonden worden. Een link naar de xml metadata staat in de getoonde metadata zoals in de afbeelding hieronder is aangegeven met de rode pijl.

Wanneer een dataset niet te vinden is via het Europese INSPIRE Geoportal, dan kan deze mogelijk gevonden worden via de nationale of regionale catalogi van de lidstaten. Hieronder volgen enkele tips voor onze buurlanden:

• Nedersaksen (Duitsland)
• Noordrijn Westfalen (Duitsland)
• Duitsland: Geodatencatalog (Duitsland en ondersteunt Nederlands)
• Vlaanderen (België)
• Wallonië (België)
• Groot Brittannië
• Noordzee atlas

Tips voor het vinden van Europese data:

• Omdat de metadata vaak in de lokale taal staat beschreven, loont het om eerst op INSPIRE thema te zoeken en om op zoektermen in de gebruikte metadata taal te zoeken. Er is in het INSPIRE geoportal ook een optie om de metadata automatisch in het Engels te vertalen (zie rechtsboven onder Show metadata fields in:).
• Omdat datasets in de buurlanden vaak regionaal versnipperd zijn, loont het ook te zoeken op de regionale naam.
• Houdt rekening met verschillen in de actualiteit en detailniveau.

9.2.1 Viewen Nederlandse data via NGR

In de afbeelding hieronder is te zien hoe in het Nationaal Georegister (NGR) aan de metadata te zien is, of een dataset downloadbaar en/of viewbaaar is via het tabblad "Download, View en links". Druk op de knop "Voeg aan kaart toe" bij de WMS om de dataset te bekijken.

Let op: Om performance redenen moet je soms eerst inzoomen voordat je wat te zien krijgt. Het resultaat ziet er dan bijvoorbeeld als volgt uit.

Door op een object in de getoonde kaart te klikken kan in de meeste gevallen ook de attribuutinformatie van dat object getoond worden.

9.2.2 Viewen Europese data via INSPIRE Geoportal

In het INSPIRE Geoportal is per dataset aangegeven hoe de dataset te benaderen is met het view symbool en met het download symbool . Door op het view symbool te klikken bij de gevonden kaartlagen in het INSPIRE Geoportal kan de data bekeken worden. Ook hier geldt dat je soms moet inzoomen voordat de data goed getoond wordt.

9.2.3 Downloaden data

Voor het downloaden van data zijn er vaak verschillende opties. Is het de bedoeling de hele dataset te downloaden, dan is de Atomfeed een goede optie, indien die beschikbaar is. Gaat het om slechts een deelgebied of slechts enkele features dan is een WFS, WCS, SOS of OGC-API Feature service een betere optie. Net als bij de WMS, zijn de datasets via downloads op meerdere manieren te benaderen.

De Atomfeed kan verschillende formaten terugleveren, veelal aangeboden in een zip-file. Deze is meestal direct te downloaden via de catologi als NGR of het INSPIRE Geoportal waar de dataset gevonden is.

Het downloaden van data via een WFS, WCS, OGC-API-features of SOS kan via een browser, via een GIS of via catalogi als NGR of het INSPIRE Geoportal. Het INSPIRE Geoportal heeft echter een beperking ingebouwd dat er maar 2 features geleverd worden om te voorkomen dat het systeem overbevraagd wordt.

De WFS geeft default een GML bestand terug. De OGC-API-features geven in de meeste gevallen default een GeoJSON bestand. Voor beide geldt dat ook andere formaten geïmplementeerd kunnen zijn.

Het is niet altijd nodig de bestanden lokaal op te slaan. De meeste download-services kunnen ook direct gebruikt worden in applicaties die toegang hebben tot internet. Dit geldt ook voor GIS-applicaties zoals beschreven in de volgende paragraaf.

In het geval van te grote datasets die niet in zijn geheel via een WFS in een GIS te gebruiken zijn, is het advies om deze grote datasets eerst te downloaden via de predefined download. Dat kan via een Atomfeed zijn, maar ook via een stored query in een WFS.

9.2.4 Gebruik NL INSPIRE data in GIS

QGIS-INSPIRE plugin

Om het gebruik van Nederlandse INSPIRE data te vergemakkelijken voor de GIS-gebruikers in Nederland is er een QGIS-INSPIRE plugin ontwikkeld. De plugin maakt het gemakkelijk om direct de INSPIRE datasets en services te vinden, te raadplegen en te downloaden. Via de plugin kan een gebruiker zowel vrij zoeken als zoeken op trefwoord, INSPIRE-thema, organisatie of type service. Het gevonden resultaat kan direct aan QGIS toegevoegd worden. De QGIS-INSPIRE plugin is te downloaden vanuit het plugin menu in de werkbalk van QGIS. De QGIS-INSPIRE plugin is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van Geonovum. De plugin is ontwikkeld door KGIS. Er is een video gemaakt om uit te leggen hoe de plugin geïnstalleerd en gebruikt kan worden. Daarnaast is er een Github pagina over deze plugin. Hier kunnen de source-code en issues gevonden worden. Bekende issues zijn dat niet elke Atom feed een goede download geeft en dat als Type op service gezet wordt, dat dan niet alles gevonden wordt.

9.2.5 Gebruik EU INSPIRE data in GIS

Europese INSPIRE data is helaas niet met de QGIS-INSPIRE plugin in te lezen, maar wel met de basisfunctionaliteit van QGIS. Omdat het grensoverschrijdend kunnen werken met geoinformatie, een belangrijk doel is van INSPIRE, wordt in deze paragraaf daarvan een voorbeeld getoond.

Wanneer INSPIRE kaartlagen van verschillende EU-landen in een GIS getoond worden, is het verstandig eerst een coordinaatsysteem te kiezen dat door alle te gebruiken kaartlagen ondersteund wordt. Een ETRS89 gebaseerd coördinaatsyteem is dan voor de hand liggend, omdat dat voor INSPIRE ondersteund moet worden. In onderstaande afbeelding wordt getoond hoe INSPIRE WMS-en van meerdere EU-landen toe te voegen zijn aan een QGIS project met de basisfunctionaliteit van QGIS. Door met de rechter muisknop op "WMS/WMTS" in de QGIS te klikken, kan een nieuwe verbinding gemaakt worden met een view service. De stam URL van de WMS, zoals te vinden in de metadata, moet opgegeven worden en de gebruiker mag een eigen bedachte naam aan WMS geven.

Nadat de verbinding is gemaakt, kan een laag uit de WMS gekozen worden en de kaartlaag zal worden toegevoegd en getoond. Daarna kunnen ook andere services worden toegevoegd, zoals bijvoorbeeld de WMS-en van de gemeentelijke administratieve eenheden van België en Duitsland via de URL's die in de metadata beschreven worden:

• https://ccff02.minfin.fgov.be/geoservices/arcgis/services/INSPIRE/AU/MapServer/WMSServer?service=WMS&request=GetCapabilities
• https://www.wms.nrw.de/geobasis/wms_nw_inspire-verwaltungseinheiten_atkis-basis-dlm?REQUEST=GetCapabilities&SERVICE=WMS&VERSION=1.3.0

Daarna ontstaat het volgende beeld:

Voor de downloadservices als WFS, OGC API Features en WCS worden vergelijkbare stappen doorlopen. Het loont bij grote datasets om eerst de WMS te laden, dan in te zoomen op het interesse gebied en daarna pas de downloadservices te laden, omdat dan minder features ingelezen hoeven te worden. CBS heeft een internetpagina ingericht waarin het gebruik van geoservices in QGIS wordt uitgelegd met een handleiding en video. Het is inmiddels enigszins verouderd, maar het principe is nog steeds hetzelfde.

In sommige gevallen leiden de INSPIRE datamodellen tot complexe GML die niet direct in te lezen is in QGIS. Het kan dan helpen om QGIS GML Application Schema Toolbox ook te laden via het plugin menu in QGIS.

9.2.6 Viewen via een browser

Het is ook mogelijk de WMS te viewen in een browser. Bijvoorbeeld de WMS: https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wms/v1_0?REQUEST=GetMap&WIDTH=1920&HEIGHT=1024&VERSION=1.3.0&FORMAT=image/png&BBOX=0.0,300000.0,650000.0,650000.&CRS=EPSG:28992&LAYERS=Gemeentegebied

Hierin is:

• https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wms/v1_0? de algemene stam-URL van de service.
• REQUEST=GetMap het toon kaart verzoek.
• WIDTH=1920&HEIGHT=1024 het formaat in de browser.
• VERSION=1.3.0 de versie van het servicetype.
• FORMAT=image/png het gewenste outputformaat.
• BBOX=0.0,300000.0,650000.0,650000.0 de begrenzing van het gebied dat afgebeeld moet worden.
• CRS=EPSG:28992 het coordinaatsysteem, waarin de BBOX gegeven is.
• LAYERS=Gemeentegebied de kaartlaag

Via het GetCapabilities request kan o.a. gezien worden welke layers (lagen), styles en CRS-en ondersteund worden. Voor het voorbeeld van de bestuurlijke gebieden hierboven, zijn de Capabilities als volgt op te vragen: https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wms/v1_0?SERVICE=WMS&REQUEST=GetCapabilities

Daarnaast zijn er verschillende applicaties die helpen bij het tonen van een WMS. Genoemd zijn al de GIS-applicaties zoals QGIS, maar er zijn ook vele andere online applicaties ontwikkeld die gebruik maken van de WMS. Het enige wat voor deze applicaties van belang is als input, is de stam URL van de WMS, zoals te vinden in de metadata (zoals https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wms/v1_0? in het voorbeeld van de bestuurlijke gebieden hierboven).

9.2.7 Downloaden via een browser

Net als bij de WMS is de downloadservices WFS ook direct via de browser te bevragen met het GetCapabilities request. Om specifieke features op te vragen is het GetFeature request beschikbaar in combinatie met een filter. Een voorbeeld van een WFS-request is: https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wfs/v1_0?service=WFS&version=2.0.0&request=GetFeature&typename=gemeentegebied&CRS=epsg:28992&format=GML&filter=%3CFilter%2Bxmlns%3D%22http%3A%2F%2Fwww.opengis.net%2Fogc%22%3E%3CPropertyIsEqualTo%3E%3CPropertyName%3Eidentificatie%3C%2FPropertyName%3E%3CLiteral%3EGM0503%3C%2FLiteral%3E%3C%2FPropertyIsEqualTo%3E%3C%2FFilter%3E

Hierin is

• https://service.pdok.nl/kadaster/bestuurlijkegebieden/wfs/v1_0? de stam-URL
• service=WFS&version=2.0.0 de versie
• request=GetFeature het verzoek
• typename=gemeentegebied de laagnaam
• CRS=epsg:28992 het gevraagde coordinaatsysteem voor de coordinaten
• format=GML het outputformaat
• filter=tekst tot het einde van het request de filter op de gemeente Delft met code GM0503.

In de meeste browsers is dit daarna via de rechter muisknop op te slaan als een lokaal GML bestand.