1.1 Positie van het IMGeluid

Voor het uitwisselen van geluidgegevens tussen bronhouders en de CVGG is een informatiemodel ontwikkeld: het Informatiemodel Geluid (IMGeluid). De Cvgg ondersteunt de monitoring van geluid van (spoor)wegen en industrie met de instrumenten geluidproductieplafonds en de basisgeluidemissie. In de toekomst is het mogelijk wenselijk om ook geluidgegevens ten behoeve van geluidbelastingkaarten te kunnen uitwisselen via de CVGG.

Het IMGeluid is een logisch informatiemodel dat onlosmakelijk verbonden is met de CVGG. Wanneer besloten wordt dat de CVGG geschikt moet zijn voor uitwisseling van deze gegevens, zal het IMGeluid op onderdelen moeten worden uitgebreid. Om de precieze uitbreiding van het IMGeluid te kunnen bepalen, is het nodig om het Informatiemodel Geluid te positioneren binnen de informatiestromen voor het rapporteren van geluidbelastingkaarten aan de Europese Commissie. Het helpt dan om ten eerste de huidige situatie in kaart te brengen. Hiervoor zijn diverse interviews gehouden met belanghebbenden/bronhouders. Deze interviews omvatten het perspectief van alle groepen belanghebbenden die door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) geïdentificeerd zijn. Sommige van deze groepen komen overeen met het aangemerkte bestuursorgaan. Andere groepen komen overeen met de bronhouders van geluidgegevens. In Tabel 1 staan deze groepen stakeholders omschreven.

Tabel 1. geluidbelastingkaarten stakeholders

1.2 Onderscheid input en output

Binnen het domein van geluidberekeningen kan een onderscheid gemaakt worden tussen input- en output-geluidgegevens. De geluidberekeningen worden uitgevoerd binnen rekenpakketten met de mogelijkheid om verschillende bestandsformaten te importeren en exporteren. De softwareleveranciers van de twee meest gebruikte softwarepakketten Geomilieu en WinHavik, gaan het importeren en exporteren van IMGeluid bestanden ondersteunen. Hiermee worden andere bestandsformaten echter niet uitgesloten. Zo zou het bijvoorbeeld ook mogelijk zijn een optie in te bouwen te exporteren naar pdf of een shapes formaat. Om deze reden kunnen de formaten van input en output van geluidberekeningen apart worden bekeken.

Met het formaat van de input bedoelen we bijvoorbeeld de volgorde waarop verkeersintensiteiten zijn gerangschikt. De geluidsoftware weet niet uit zichzelf de juiste verkeersintensiteit te herkennen, daarom moet alles op een vaste plek te vinden zijn. Met de output bedoelen we bijvoorbeeld de geluidbelastingkaarten. Deze geluidbelastingkaarten kunnen voor ontsluiting naar het publiek worden geëxporteerd als bijvoorbeeld een pdf of shape formaat. Voor rapportage aan de EEA (European Environmental Agency) moet dit formaat voldoen aan het END-Datamodel.

Het rekenhart van de geluidsoftware zorgt ervoor dat van een correcte input een correcte output wordt gemaakt. Met een “correcte output” bedoelen we bijvoorbeeld een geluidbelastingkaart die berekend is volgens de CNOSSOS-EU rekenmethode (Bijlage VII Reken- en meetvoorschrift geluid 2012, Bijlage XXXIII Omgevingsregeling). Het IMGeluid kan zowel input- als outputbestanden bevatten.

1.3 Verschil tussen berekeningen t.b.v. geluidmonitoring en -belasting

Voor geluidmonitoring in het kader van de naleving van geluidproductieplafonds en de basisgeluidemissie zal gebruik worden gemaakt van de Nederlandse rekenmethode voor geluid zoals omschreven in de bijlagen van de Aanvullingsregeling geluid. De doelen van de Aanvullingsspoor geluid zijn: het voorkomen van de onbeheerste groei van geluidbelastingen op geluidgevoelige gebouwen, het verlagen van bestaande hoge geluidbelastingen op geluidgevoelige gebouwen, het bevorderen van bronbeleid, het eenvoudiger maken van het normenkader en het stroomlijnen en makkelijker maken van de instructieregels. (Bron: Informatiepunt leefomgeving). De bepalingen van de Aanvullingsregeling zijn in de Omgevingsregeling opgenomen.

Om de geluidbelasting voor het maken van geluidbelastingkaarten te berekenen gaat gebruik worden gemaakt van de Europese CNOSSOS rekenmethode. Deze geluidbelastingkaarten worden opgesteld t.b.v. de Europese richtlijn omgevingslawaai. Het doel van de richtlijn omgevingslawaai is, om op basis van prioriteiten, de schadelijke gevolgen (inclusief hinder) van blootstelling aan omgevingslawaai te vermijden, voorkomen of verminderen. (Bron: richtlijn omgevingslawaai 2002l)

Geluidproductieplafonds en de basisgeluidemissie zijn instrumenten om de geluidemissie, oftewel de geluidproductie van geluidbronnen te monitoren. Geluidbelastingkaarten zijn een instrument om zicht te krijgen op de geluidbelasting, de geluidimmissie, van de omgeving. De CVGG bevat geluidgegevens t.b.v. geluidmonitoring, maar zal ook gegevens t.b.v. geluidbelasting kunnen bevatten. Wel moet dan traceerbaar zijn waar de geluidgegevens bij horen.

1.4 Environmental Noise Directive (END) Datamodel en informatiemodel geluid (imgeluid)

Het END Datamodel is ontwikkeld om te voldoen aan de rapportageverplichtingen gespecificeerd in de richtlijn omgevingslawaai voor de lidstaten van de Europese Unie. Het huidige rapportagemechanisme waarin lidstaten gegevens rapporteren, is niet in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn. Daarom wordt door het Europees Milieuagentschap (European Environment Agency) een nieuw Datamodel ontwikkeld dat zowel aan de END- als aan de INSPIRE-eisen voldoet.

Het informatiemodel Geluid (IMGeluid) beschrijft de semantiek van digitale bestanden voor de Centrale Voorziening Geluidgegevens. De Centrale Voorziening Geluidgegevens (CVGG) is een centraal punt voor het eenduidig uitwisselen van akoestische gegevens tussen bronhouders en gebruikers voor verschillende geluiddomeinen. In IMGeluid staan de afspraken en technische eisen waaraan de geluidgegevens en berekende geluidwaarden, zoals geluidproductieplafonds en monitoringswaarden, moeten voldoen. Deze gegevens geven de juridische werkelijkheid weer en worden gebruikt voor vergunningen en monitoring. IMGeluid is gemodelleerd conform het Nederlandse Metamodel Informatie Modellering [MIM]( <https: docs.geostandaarden.nl="" mim="">) en volgt daarmee niet het INSPIRE Generic Conceptual Model

Hoewel de geluidgegevens voor rapportage aan EU (Noise Sources DF1_5 volgens END datamodel) en t.b.v. monitoring in het kader van geluidproductieplafonds (volgens IMGeluid) veel op elkaar lijken, is er een fundamenteel verschil. Het volgende hoofdstuk zullen de Noise Sources nader worden toegelicht. Dit fundamentele verschil bestaat omdat Noise Sources hoeven niet te worden gebruikt als input voor het berekenen van geluidbelastingkaarten. De Noise sources zijn bedoeld om een idee te geven van de ligging en intensiteit van de fysieke geluidbron, bijvoorbeeld in de vorm van een weg. Bij de geluidgegevens met betrekking tot monitoring gaat het niet om de fysieke geluidbron, maar de akoestische eigenschappen van de geluidbron. Zo wordt bijvoorbeeld het IMGeluid objecttype WegdeelGPP opgedeeld op basis van homogene akoestische eigenschappen van het verkeer op een weg, terwijl de ligging van een Major Road Source hier niet van afhankelijk is. Daarnaast kan WegdeelGPP kan ook wegen bevatten waarvoor wel een projectbesluit is genomen, maar die feitelijk nog niet bestaan (zoals de Blankenburgverbinding en de A13A16 Rotterdam). De twee zullen veelal bij elkaar in de buurt liggen, maar een semantische relatie tussen de twee bestaat niet. Voor de geluidbelastingkaarten wordt geluidimmissie berekend, dit geeft de geluidbelasting op een ontvanger (bijv. geluidbelasting op de gevel van een huis) aan. In het kader van geluidproductieplafond- en basisgeluidemissieberekeningen is de geluidemissie, de geluidproductie van de geluidbron, het belangrijkst. Daarom wordt de omgeving maar beperkt meegenomen. Bij het berekenen van geluidbelastingkaarten wordt een meer gedetailleerd omgevingsmodel gebruikt. Dit omgevingsmodel bevat (3D) informatie over de omliggende gebouwen en het terrein. Om uitwisseling van geluidgegevens voor geluidbelastingkaarten mogelijk te maken, moeten er dus aparte objecttypen aan het IMGeluid worden toegevoegd.

2.1 Inleiding

De richtlijn omgevingslawaai 2002/49/ EG (END) definieert rapportageverplichtingen voor de beoordeling en beheersing van omgevingslawaai. Met de invoering van de nieuwe ‘Verordening 2019/1010’ van de Europese Unie (EU) moeten de lidstaten de gegevens ter beschikking stellen conform de eisen van END-richtlijn en de INSPIRE-uitvoeringsbepalingen (INSPIRE-richtlijn 2007/2/EG).

Het huidige rapportagemechanisme waarin de lidstaten gegevens aanleveren, is niet in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn. Daarom is door het Europees Milieuagentschap een nieuw datamodel ontwikkeld dat voldoet aan zowel de END-richtlijn als de INSPIRE-richtlijn.

2.2 Naam en Acroniemen

END - Environmental Noise Directive: dit is de richtlijn inzake de evaluatie en beheersing van omgevingslawaai. (richtlijn omgevingslawaai)

INSPIRE - INfrastructure for SPatial InfoRmation in Europe: dit is de richtlijn tot oprichting van een infrastructuur voor ruimtelijke informatie in de Gemeenschap. (Inspire)

2.3 Richtlijn omgevingslawaai

Het doel van de richtlijn omgevingslawaai is: “een gemeenschappelijke aanpak te bepalen om op basis van prioriteiten de schadelijke gevolgen en hinder van blootstelling aan omgevingslawaai te vermijden, te voorkomen of te verminderen ”. Om dat te bereiken, moet het niveau van geluidhinder vastgesteld worden en de nodige maatregelen getroffen worden, zowel op lidstaat- als EU-niveau.

Het nieuwe END-Datamodel is ontwikkeld om de rapportage door de lidstaten in een gemeenschappelijk formaat te vergemakkelijken en ervoor te zorgen dat zowel aan de rapportagevereisten van het END als aan INSPIRE wordt voldaan.

De richtlijn omgevingslawaai is van toepassing op geluid waaraan mensen worden blootgesteld, met name in de bebouwde kom, in openbare parken of andere stille gebieden in een agglomeratie, in stille gebieden in het open gebied, in de buurt van scholen, ziekenhuizen en andere geluidgevoelige gebouwen en gebieden.

Het is niet van toepassing op geluid dat wordt veroorzaakt door de blootgestelde persoon zelf, geluid van huishoudelijke activiteiten, geluid van buren, geluid op werkplekken, of geluid binnen vervoermiddelen of door militaire activiteiten in militaire gebieden.

De richtlijn omgevingslawaai bevat verschillende bepalingen die de lidstaten verplichten om informatie aan de Europese Commissie (EC) te verstrekken over o.a. de voorbereiding en publicatie van strategische geluidbelastingkaarten en actieplannen voor geluidbeheer voor:

• Alle wegen, spoorwegen, luchthavens en industrieterreinen binnen agglomeraties met meer dan 100.000 inwoners

• Belangrijke wegen (meer dan 3 miljoen voertuigen per jaar)

• Belangrijke spoorwegen (meer dan 30.000 treinen per jaar)

• Belangrijke luchthavens (meer dan 50.000 bewegingen handelsverkeer per jaar).

Om de gestelde doelen uit de richtlijn omgevingslawaai na te streven, richt de END zich in het bijzonder op het bepalen van de blootstelling aan omgevingslawaai, het waarborgen van informatie over omgevingslawaai en de effecten ervan voor het publiek, het voorkomen en verminderen van omgevingslawaai waar nodig, en het behouden van de kwaliteit van het omgevingslawaai waar het goed is.

2.4 Richtlijn INSPIRE

Met de komst van ‘INfrastructure for SPatial Information in Europe’ (INSPIRE) in 2007 wordt op Europees niveau gewerkt aan de beschikbaarheid en uitwisselbaarheid van geo-informatie voor het sneller en beter ondersteunen van milieuvraagstukken. De Europese richtlijn INSPIRE leidt tot een Europese geo-informatie infrastructuur welke onder andere bijdraagt aan verbeterde informatievoorziening in grens overstijgende beleids- en dienstverleningsprocessen.

INSPIRE verplicht de Europese lidstaten om ruimtelijke gegevens over 34 thema’s digitaal vindbaar, bruikbaar en uitwisselbaar te maken. Om dit mogelijk te maken worden de datasets en diensten gestandaardiseerd en voorzien van metadata. Voor de vindbaarheid van de gegevens realiseren de Commissie en de lidstaten een netwerk dat bestaat uit een Europees INSPIRE Geoportal dat verbonden is met nationale portalen met netwerkdiensten. In Nederland is het Nationaal Georegister (NGR) het nationale portaal.

In 2017 heeft de Europese Commissie een fitness check afgerond over Environmental Monitoring en Reporting. Daarbij is de INSPIRE-richtlijn aangewezen als instrument met een groot potentieel om het rapportageproces over milieurichtlijnen te stroomlijnen. Vanuit INSPIRE is vervolgens aan de lidstaten gevraagd om ervoor te zorgen dat voor e-reporting relevante datasets via INSPIRE beschikbaar komen. De Europese Commissie heeft samen met de EEA een lijst opgesteld van prioritaire datasets rondom e-reporting. De lijst bevat o.a. de ruimtelijke data met betrekking tot en gerapporteerd onder de richtlijn omgevingslawaai.

2.5 Algemene Termen en definities

Lijst van termen en definities die in deze beschrijving worden gehanteerd. Verder aanvullend hierop wordt de terminologie van het MIM en IMGeluid gevolgd.

2.6 Algemene Symbolen en afkortingen

3.1 Het nieuwe END-Datamodel

Het END-Datamodel is ontwikkeld om te voldoen aan de rapportageverplichtingen die in de END richtlijn zijn gespecificeerd. Het is ontwikkeld om de rapportage door de lidstaten in een gemeenschappelijk formaat te vergemakkelijken. Tegelijkertijd verwijzen verschillende INSPIRE-thema’s naar use-cases rondom omgevingslawaai, waaronder de rapportage van geluidbelastingkaarten aan de EEA.

De volgende overwegingen zijn nieuw in het nieuwe END-datamodel:

• Om te zorgen voor overeenstemming met beide richtlijnen, betreffende de END-rapportagecycli en de volledige implementatie-routekaart van de INSPIRE-richtlijn,

• Om een meervoudige verstrekking van ruimtelijke gegevens op grond van de END- en INSPIRE-richtlijn te voorkomen of op zijn minst te minimaliseren en zorgen voor een beter gebruik van nationale infrastructuur voor ruimtelijke informatie,

• Om de harmonisatie en het hergebruik van gegevens te vergroten, fragmentatie van gegevensstromen te verminderen,

• En om nieuwe functionaliteiten van het Reportnet 3.0-platform volledig te benutten, zoals een mogelijkheid voor rapportage op regionaal niveau of voor gegevensverzameling, bijvoorbeeld door gebruik te maken van INSPIRE-netwerkdiensten (nog in ontwikkeling).

Geluidbelastingkaarten worden met het nieuwe END-Datamodel een INSPIRE dataset. Dit betekent dat een rapportage moet voldoen aan de eisen die INSPIRE stelt aan een Dataset. Inhoudelijk blijft de rapportage grotendeels hetzelfde, maar INSPIRE stelt wel eisen op het gebied van metadata. In Bijlage 5 staat een tabel waarin de metadata eisen voor een rapportage van geografische geluidbelastingkaarten uit de Guidelines Annex DF4_DF8 van 2012, worden vergeleken met de INSPIRE metadata eisen zoals verwerkt in het Nederlands metadata profiel op ISO 19115. In deze tabel staan alleen algemene INSPIRE metadata. Deze vergelijking geeft een indicatie van welke metadata nieuw zijn met de volgende tranche van geluidbelastingkaarten. In de richtlijnen voor een END rapportage van 2012 staat dat de EEA metadata standaard ook gebaseerd is op ISO

19115. Hier komen nog de specifieke EEA metadata bij. Bekijk het gehele EEA metadataprofiel voor statische kaarten hier.

De scope van het END-datamodel betreft een reeks gegevens die op grond van de END aan de Europese Commissie moeten worden gerapporteerd. Tegelijkertijd omvat het datamodelmodel ruimtelijke data die conceptueel overeenkomen met diverse INSPIRE-thema’s.

Daarom is om te komen tot het nieuwe END-datamodel het eerdere END-datamodel en rapportagemechanisme gebruikt als uitgangspunt voor de gegevensmodellering en als bron van definities van de END-specifieke gegevensvereisten. De INSPIRE-dataspecificaties zijn gebruikt als bron van een gemeenschappelijke methodologie voor datamodellering en definities van INSPIRE-concepten.

3.2 END datamodel rapportage overzicht

Het nieuwe END-informatiemodel omvat voor elke rapportageverplichting een apart informatiemodel. De informatiemodellen, die ruimtelijke informatie bevatten, zijn een combinatie van de INSPIRE-datamodellen en de specifieke END-vereisten. Daarnaast zijn enkele andere modelconcepten, o.a. uit de INSPIRE-dataspecificaties, gebruikt in verschillende informatiemodellen, zoals bijvoorbeeld identificatoren, geharmoniseerde datatypen of voorgestelde alternatieve vereenvoudigde gegevenstypen.

Een schematisch overzicht van het volledige END-datamodel (zie figuur 2) geeft het gebruik en de combinatie van ruimtelijke data en de gestructureerde tabelgegevens aan met basisrelaties tussen individuele datamodellen (en de rapportage gegevensstromen).

Het END-Datamodel omvat alle rapportageverplichtingen op grond van de END. In het model zijn al deze verplichtingen aangemerkt als domeinen. Ieder domein heeft een eigen UML-diagram (UML: Unified Modeling Language). Een UML-diagram voor een specifiek domein noemen we een domeinmodel.

De volgende domeinenmodellen zijn gedefinieerd:

1. Geluidbronnen (DF1_5): hoofdwegen, grote spoorwegen, grote luchthavens en agglomeraties, zoals gedefinieerd in de END;

2. Bevoegde instantie (DF2): informatie over bevoegde autoriteiten, en/of andere instanties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de richtlijn omgevingslawaai;

3. Grenswaarden (DF3): bepaling van eventuele nationale of lokale grenswaarden voor geluid;

4. Strategische geluidbelastingkaart (DF4_8): met informatie over:

• Gegevens over blootstelling aan lawaai: geschat aantal mensen dat in gebieden woont die de END-geluidrapportagedrempels overschrijden;

• Geluidcontouren: geven de ruimtelijke omvang van de geluidniveaus weer voor verschillende geluidbelasting indicatoren;

5. Lawaaibeheersing programma’s (DF6_9): informatie over geluidbeheersingsprogramma's die in het verleden zijn uitgevoerd en getroffen geluidmaatregelen

6. Geluid actieplannen en Stille gebieden (DF7_10) met informatie over

• Actieplannen om geluidproblemen en de gevolgen daarvan te verminderen en te beheersen;

• Bescherming en behoud van stille gebieden in agglomeraties of in open gebied.

De domeinmodellen zijn met elkaar verbonden en maken het mogelijk om de data uit de verschillende rapportageverplichtingen te combineren.

Voor de geluidbronnen (DF1_5) moet de ligging van wegen, spoorwegen, luchthavens en agglomeraties van elk land in geografisch formaat worden gerapporteerd, inclusief een aantal akoestische eigenschappen die invloed hebben op de totale geluidproductie. Van alle akoestische eigenschappen moet uitsluitend de jaarlijkse verkeersstroom in DF1_5 worden gerapporteerd. Voor wegverkeer behoren verkeerssamenstelling, snelheden en wegdeksoort daar niet toe en voor spoorwegen en luchthavens geldt iets soortgelijks. Het verschil tussen de geluidbronnen (DF1_5) en de geluidgegevens met betrekking tot monitoring in IMGeluid is uitgelegd in 1.4.

Voor de rapportage van bevoegde instanties (DF_2) zijn geen ruimtelijke gegevens nodig. De bevoegde instanties van wegen en spoorwegen, die verantwoordelijk zijn voor de geluidbelastingkaarten en/of de actieplanning, kunnen worden gerapporteerd op landniveau of op weg-/ spoorsegmentniveau [1] (door middel van identificatoren). Bevoegde instanties van grote luchthavens moeten worden geïdentificeerd met behulp van ICAO-codes en bevoegde instantie van agglomeraties met behulp van agglomeratie-identificatoren. Bevoegde instantie die belast is met de bescherming van stille gebieden mag optioneel worden aangeleverd, maar het wordt aanbevolen om dit te rapporteren door stilte gebiedsidentificaties te gebruiken.

De grenswaarden van een land of een gedefinieerde rapporteringsregio (DF3) vereisen geen ruimtelijke informatie. De grenswaarden kunnen op landenniveau gerapporteerd worden en het is mogelijk om deze grenswaarden apart voor elke geluidbron of gezamenlijk voor alle bronnen te rapporteren.

De strategische geluidbelastingkaarten (DF4_8) bestaan uit twee soorten gegevens. De geluidcontouren worden aangeleverd als ruimtelijke data en dienen aangeleverd te worden met een gesloten lijngeometrie of een polygoon. De gegevens over de blootstelling van de bevolking aan een verhoogd geluidniveau, zijn gekoppeld aan ruimtelijke eenheden en kunnen op verschillende rapportageniveaus worden verstrekt: voor hoofdwegen en spoorwegen kan worden gerapporteerd op landniveau of met behulp van kleinere territoriale eenheden. Voor grote luchthavens moeten de gegevens worden gerapporteerd door middel van de ICAO-code met de mogelijkheid om de blootstelling van de bevolking op lokale administratieve eenheden (LAU)-niveau weer te geven. De informatie over de blootstelling van de bevolking binnen agglomeraties voor wegen, spoorwegen, industrie, hoofdwegen binnen een agglomeratie of grote spoorwegen binnen een agglomeratie, kan worden gerapporteerd op agglomeratieniveau of door middel van gebruikmaking van LAU-eenheden. De blootstelling van de bevolking voor luchthavens of grote luchthavens binnen agglomeraties, kan op agglomeratieniveau of op LBE-niveau worden gerapporteerd, samen met de respectieve ICAO-code wanneer informatie over grote luchthavens wordt gerapporteerd.

Lawaaibeheersing programma’s (DF6_9) vereisen geen ruimtelijke gegevens en kunnen via verschillende rapportageniveaus worden ingediend.

De geluid actieplannen (DF7_10) vereisen de rapportage van ruimtelijke informatie in de vorm van een polygoon. De informatie van het actieplan moet worden ingevuld voor elke polygoon of multipolygoon waarvoor het actieplan wordt opgesteld. Voor grote luchthavens is de ICAO-code ook vereist. Voor belangrijke wegen en belangrijke spoorwegen is dit een polygoon van Nederland. Voor Schiphol zou dat misschien ook de meest logische keuze zijn als de koppeling met de ICAO-code dan kan worden gemaakt.

Stille gebieden zijn opgenomen in de gegevensrapportage DF7_10 en vereisen rapportage van een polygoon van het gebied dat wordt beschermd tegen omgevingslawaai. Op nationaal niveau bestaan er twee verschillende stille gebieden. Dit zijn stille gebieden binnen agglomeraties en stille gebieden in open gebied. Voor stille gebieden binnen agglomeraties is het vereist om de agglomeratie-identificatiecode te specificeren. In de praktijk hebben de agglomeraties tot nu toe nog geen stille gebieden aangewezen. De stille gebieden in open gebied, ook wel stiltegebieden genoemd, worden door provincies aangewezen.

3.3 END mapping naar INSPIRE thema's

De INSPIRE-thema’s en bijbehorende dataspecificaties richten zich op de algemene kenmerken van ruimtelijke data, die toepasbaar kunnen zijn voor verschillende gebruiksscenario's. Rapportageverplichtingen zijn daar slechts een voorbeeld van. Daarin bevatten de INSPIRE-informatiemodellen, gespecifieerd in de dataspecificaties, meestal algemene informatie, zoals unieke identificatoren en de geometrie van ruimtelijke objecten, informatie over de levenscyclus van ruimtelijke objecten met betrekking tot datamanagementprincipes en een reeks andere basiskenmerken die ruimtelijke objecten beschrijven, zoals naam of specifieke categorie.

Aan de andere kant zijn de gerapporteerde gegevens onder de END-richtlijn specifiek ontworpen om te voldoen aan de rapportageverplichtingen en -criteria die door de END zijn gedefinieerd. Deze eisen dienen goed te worden gecombineerd met de basis INSPIRE-informatiemodellen voor ruimtelijke data.

De lijst met geïdentificeerde ruimtelijke data in het toepassingsgebied van de END-richtlijn heeft betrekking op de volgende INSPIRE-thema’s, zie onderstaande tabel. Deze ruimtelijke data dienen ook volgens INSPIRE-vereisten zie 2.4 ontsloten te worden.

Tabel 1. Overzicht van het mapping van ruimtelijke data van END naar de INSPIRE-thema’s

* Het INSPIRE-Datamodel is opgenomen in de herziening van de uitvoeringsregels inzake interoperabiliteit.

4.1 Input Verzamelen van geluidgegevens en berekenen van geluidbelastingkaarten en tabellen

De eerste stap in de het huidige proces voor de rapportage van geluidbelastingkaarten aan de Europese Commissie, is het verzamelen van de juiste gegevens om een geluidmodel mee te kunnen maken. Wat de juiste gegevens zijn wordt bepaald door akoestisch adviseurs in dienst van de bronhouder, een adviesbureau of een omgevingsdienst binnen de kaders van de Nederlandse rekenmethodieken voor het uitvoeren van geluidberekeningen. Voor de vorige ronde geluidbelastingkaarten betreft dit de rekenmethode van Bijlage VII van het Reken- en meetvoorschrift geluid 2012.

ProRail, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat en provincies genereren de geluidcontouren en tabellen voor belangrijke wegen, spoorwegen en luchthavens buiten agglomeraties. Daarnaast leveren zij een deel van de input-geluidgegevens voor het genereren van geluidcontouren en tabellen binnen agglomeraties. Voor het samenstellen van een geluidmodel moeten agglomeratie-gemeenten veel stappen ondernemen. Agglomeraties hebben volgens de Europese richtlijn omgevingslawaai de plicht om geluidbelastingkaarten te berekenen. In deze kaarten en tabellen moet de geluidbelasting afkomstig van industrie, provinciale wegen, hoofdspoorwegen, lokale wegen, hoofdwegen en de luchtvaart worden meegenomen. Deze gegevens zijn voor een groot deel in beheer bij andere bronhouders, waardoor er veel informatiestromen ontstaan. Echter, niet voor alle geluidbelastingkaarten is gegevensuitwisseling vereist. ProRail en RWS beschikken bijvoorbeeld zelf over de meeste benodigde geluidbrongegevens om geluidbelastingkaarten op te stellen. Naast de gegevens waar ProRail en RWS zelf over beschikken, moet er ook een omgevingsmodel worden gemaakt in een strook van ongeveer 1 km langs het netwerk. Om dit omgevingsmodel te kunnen samenstellen, zijn ook gegevens over de ligging van stille gebieden en geluidgevoelige gebouwen nodig.

Het aantal informatiestromen wordt ook beïnvloed door het feit dat er organisatorisch geen agglomeratiebestuur bestaat in Nederland. In Nederland heeft iedere gemeente die hoort bij een agglomeratie de plicht om zelfstandig een geluidbelastingkaart en -tabel voor haar grondgebied op te stellen. Samenwerking en onderlinge uitwisseling van gegevens tussen agglomeratiegemeenten onderling en met provincies, komen voor op lokaal initiatief. Dit wordt weergegeven in Figuur 4 aan de hand van verschillende kleuren en kaartjes. Op dit moment werkt het rijk aan harmonisatie van gegevens door een 3D-omgevingsmodel voor geluid, het Nationaal Wegenbestand (NWB), en onderzoek of een landelijk bestand met verkeersintensiteiten haalbaar is. Formeel zijn er tot nog toe geen vaste afspraken op landelijk niveau rondom de beschikbaarstelling van geluidgegevens voor geluidbelastingkaarten. In de praktijk worden op initiatief van InfoMil werkafspraken gemaakt rondom het beschikbaar stellen van geluidgegevens. Daarnaast is er contact tussen de RWS-bronbeheerder en agglomeratie-gemeenten wanneer er informatiebehoeften zijn. Wanneer een agglomeratie-gemeente bijvoorbeeld de informatiebehoefte heeft Rijkswegen toe te voegen aan het geluidmodel, wisselt RWS deze gegevens op aanvraag in Geomilieu-formaat uit. Door het ontbreken van formele afspraken, weet een agglomeratiegemeente niet van tevoren wanneer deze gegevens klaar zullen zijn om te worden gedeeld.

4.2 Centraal rapporteren van kaarten aan InfoMil

Wanneer de geluidbelastingkaarten berekend zijn, worden deze gerapporteerd aan InfoMil. In het geval van luchthavens van nationaal belang, rijkswegen en hoofdspoorwegen buiten agglomeratiegrenzen, draagt het Ministerie van I&W de verantwoordelijkheid over de rapportage aan InfoMil. De geografische kaarten worden door de bevoegde autoriteit publiek beschikbaar gesteld. Alle agglomeratiegemeenten rapporteren zelfstandig geluidbelastingkaarten aan InfoMil. In Artikel 8 van Besluit geluid milieubeheer staat dat geluidbelastingkaarten bestaan uit tabellen en geografische kaarten. In artikel 11.9 van de Wet milieubeheer staat de aanleverplicht voor deze geluidbelastingkaarten omschreven. De aanleverplicht moet nog worden verankerd in de Omgevingswet. Een verschil tussen publieke geluidbelastingtabellen en de tabellen voor de EEA, is dat op bijvoorbeeld de publieke tabel voor Rijkswegen ook de geluidbelasting binnen agglomeratiegrenzen is meegenomen. Volgens de richtlijn omgevingslawaai is het alleen verplicht voor belangrijke wegen, spoorwegen en luchthavens van nationaal belang om geografische geluidbelastingkaarten te rapporteren. Voor de geluidbelastingkaarten voor het publiek, gelden een aantal aanvullende eisen vanuit Nederlandse wetgeving boven op de eisen uit de richtlijn omgevingslawaai. Een overzicht van deze eisen valt te vinden in Bijlage 1.

4.3 Output prepareren van een rapportage aan de Europese commissie

In het laatste deelproces zorgt Infomil ervoor dat de door bronhouders aangeleverde gegevens worden verwerkt tot een rapport aan de Europese Unie. Hierbij moeten de verschillende geluidbelastingtabellen van agglomeratiegemeenten worden samengevoegd tot een tabel. In deze tabel heeft elke agglomeratiegemeente één tabelrij per geluidbron. De geluidbelastingkaarten van agglomeratiegemeenten worden zo goed als mogelijk samengevoegd en gerapporteerd, maar deze kan nooit geheel compleet zijn, aangezien niet ieder formaat geluidbelastingkaart met een ander kan worden samengevoegd.

4.4 Geluidgevoelige gebouwen

Voor het maken van geluidbelastingkaarten zijn onder meer gegevens nodig over geluidgevoelige gebouwen. Om het aantal gevoelige gebouwen binnen een contour, en het betreffende aantal personen dat verblijft binnen deze contour te kunnen bepalen. Een geluidgevoelig gebouw is gedefinieerd in de Artikel 3.20 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl):

Gevoelig gebouw is (een deel van) een gebouw met een gebruiksfunctie zijnde woonfunctie, onderwijsfunctie, bijeenkomstfunctie van het type kinderopvang met bedgebied, of gezondheidszorgfunctie met bedgebied.

Om het aantal geluidgevoelige objecten te bepalen, gebruiken overheden vaak BAG-bestanden. In de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) worden één of meer functies van het Bouwbesluit als gebruiksdoel bij een Verblijfsobject opgenomen; een Verblijfsobject maakt onderdeel uit van een Pand. BAG-bestanden bevatten niet alle gegevens die nodig zijn om alle geluidgevoelige gebouwen te identificeren. In de BAG wordt bij een Pand/Verblijfsobject niet vastgelegd of het object in gebruik is als ‘kinderopvang met bedfunctie’ of ‘gezondheidszorg met bedfunctie’.

Combinatie met andere bronnen is noodzakelijk om alle geluidgevoelige gebouwen te bepalen. Voorbeelden van aanvullende hulpbronnen zijn bijvoorbeeld het Landelijk Register Kinderopvang (LRK) en de Basisregistratie Topografie (BRT).

Rijkswaterstaat en ProRail hebben een eigen bestand (voor hun interessegebied) met geluidgevoelige gebouwen, en stellen die op verzoek beschikbaar aan gemeenten en provincies.

5.1 Input verzamelen van geluidgegevens volgens IMGeluid

ProRail, Rijkswaterstaat, de provincies en I&W verzamelen gegevens voor het berekeningen van geluidbelastingkaarten. Daarnaast, zoals op de linker plaat valt te zien, leveren ze deze gegevens ook aan CVGG. De agglomeratie-gemeenten kunnen de CVGG gebruiken om geluidgegevens af te nemen die, naast hun eigen verzamelde gegevens, dienen als input voor het berekenen van geluidbelastingkaarten. Het gaat hierbij respectievelijk om geluidgegevens t.b.v. hoofdspoor, rijkswegen, provinciale wegen en luchthavens. De partijen die agglomeraties vertegenwoordigden in de interviews, gaven de indicatie dat het centraal aanleveren van geluidbrongegevens t.b.v. geluidbelastingkaarten geen voordeel voor agglomeratiegemeenten oplevert. Daarentegen vergt het weer een extra inspanning van de rijksbronbeheerders om de geluidbrongegevens op te moeten “knippen” voor iedere agglomeratiegemeente, met de kans op fouten. Iedere agglomeratiegemeente moet immers ook de rijkswegen, provinciale wegen en spoorwegen opnemen in geluidbelastingkaarten. Het hele netwerk uitleveren is volgens de rijksbronbeheerder de efficiëntste oplossing.

De geluidgegevens ten behoeve van het berekenen van geluidbelastingkaarten zijn een aparte verzameling van gegevens met een eigen geluidmodel. Voor het grootste deel is de opbouw van deze brongegevens hetzelfde als voor monitoring, maar er zijn verschillen. Bijlage 2 geeft een samenvatting van deze verschillen. Wanneer er in de toekomst voor een optie wordt gekozen met centraal aanleveren, moeten deze geluidbrongegevens apart worden aangeleverd. Dit is noodzakelijk aangezien twee verschillende rekenmethode hiervoor worden gebruikt. Het IMGeluid zal in dit geval kunnen worden uitgebreid om deze aparte aanlevering te ondersteunen. De geluidgegevens die door de agglomeratiegemeenten worden gebruikt, kunnen in een formaat in overeenstemming met IMGeluid uit de CVGG worden gehaald om vervolgens te importeren in hun rekenpakket. Op basis van een impactanalyse van het RIVM is besloten om de CVGG voorlopig niet te gebruiken om deze uitwisseling te ondersteunen.

5.2 Centraal rapporteren van kaarten aan de CVGG

De geluidbelastingkaarten worden berekend door de bronhouders. Het rekenpakket zorgt ervoor dat de output van een geluidbelastingberekening kan worden geëxporteerd in overeenstemming met het END Datamodel in GeoPackage formaat. Uit de interviews is gebleken dat dit voor geluidexperts niet voor problemen zal zorgen. Het idee is dat de verschillende stakeholders dit bestand vervolgens via het uploadportaal van de CVGG uploaden.

5.3 Centraal rapporteren van kaarten en tabellen aan de EEA en het publiek

Er is een belangrijk verschil tussen de geluidbelastingkaarten die voor de burgers worden gemaakt en de geluidbelastingkaarten die voor de EU worden gemaakt: het rijk en de provincies nemen in de kaarten voor burgers ook de gegevens op van de (spoor)wegen die liggen in agglomeraties, maar in de geluidbelastingtabellen voor de EEA worden deze gegevens weggelaten om dubbele waarden te voorkomen. Dit zou in de toekomst vanuit een enkele geluidbelastingkaart gedaan worden, door de agglomeraties automatisch uit de kaarten van de rijksbronbeheerder te knippen. Daarnaast hebben kaarten voor het publiek meer duiding en context nodig. Hoe deze context goed in beeld kan worden gebracht, wordt geduid vanuit de wetgeving. Zie bijlage 1 voor een duiding van deze gegevens.

De CVGG kan InfoMil gaan ondersteunen bij het rapportageproces van geluidbelastingkaarten. Dit zou kunnen door het uploadportaal van de CVGG geschikt te maken voor het END-Datamodel. Op het moment van publicatie van dit rapport heeft de CVGG hier de opdracht voor gekregen.

5.4 Landelijk bestand met geluidgevoelige gebouwen

Door het centraal beschikbaarbestellen van een landelijk bestand met geluidgevoelige gebouwen kan elke organisatie op basis van dezelfde uitgangspunten geluidbelastingkaarten en -tabellen samenstellen.

Binnen het domein Externe Veiligheid wordt reeds een landelijk bestand met kwetsbare objecten beschikbaargesteld. In het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) staan 3 categorieën voor de bescherming voor verschillende soorten gebouwen en locaties: zeer kwetsbaar, kwetsbaar en beperkt kwetsbaar. De gemeente moet regels opnemen in het omgevingsplan om deze gebouwen en locaties te beschermen vanwege externe veiligheidsrisico's.

De gegevens van EV kwetsbare objecten zijn opgenomen in de risicokaart. Provincies maken en beheren de risicokaart op basis van aangeleverde gegevens door gemeenten, Rijk en provincies zelf. De gegevens worden o.m. als WFS beschikbaar gesteld.

In het kader van de Omgevingswet wordt een nieuw Register Externe Veiligheid (REV) ontwikkeld. Gegevens uit het REV worden in de Atlas Leefomgeving getoond. Het Informatiemodel Externe Veiligheid (IMEV) beschrijft de gegevensdefinitie voor het REV. In het IMEV wordt niet expliciet onderscheid gemaakt tussen typen kwetsbare gebouwen, zoals ziekenhuizen en scholen; enkel een classificatie van de mate van kwetsbaarheid.

Onder EV kwetsbare objecten vallen ook andere geluidgevoelige gebouwen. De populatie kwetsbare objecten voor Externe Veiligheid is daarmee ruimer dan de populatie van geluidgevoelige gebouwen voor domein Geluid. Voor domein Geluid worden namelijk een subset van de gezondheidszorg- en kinderopvanglocaties gehanteerd, namelijk enkel die gebouwen met een bedfunctie.

Toepassing van het bestand EV kwetsbare objecten voor geluidberekeningen rekent dus met een ruimere populatie van geluidgevoelige gebouwen dan voor geluidsberekeningen relevant zijn. Het bestand EV kwetsbare objecten is dus niet 1-op-1 toepasbaar voor het samenstellen van geluidbelastingkaarten en -tabellen.

Alternatief is om op basis van een deelverzameling van kwetsbare gebouwen uit het Register Externe Veiligheid (REV) en het Landelijk Register Kinderopvang (LRK) een eigen landelijk bestand met geluidgevoelige gebouwen samen te stellen welke wel geschikt is voor het domein Geluid. Dit bestand wordt beschikbaar gesteld aan de bronhouders, waardoor elke organisatie op basis van dezelfde uitgangspunten de geluidbelastingkaarten en -tabellen kan samenstellen.

Echter, in het REV en LRK zijn niet alle gegevens opgenomen die het geautomatiseerd afleiden van een eigen landelijk bestand uit deze registers mogelijk maakt. Dit vraagt afstemming met de beheerders van de standaarden en registers om te bepalen of er uitbreiding van deze registers ten behoeve van geluidsberekeningen mogelijk is.

6.1 Toelichting op CM Geluidbelastingkaarten

In het CM Geluidbelasting staat het Geluidmodel centraal. Op basis van dit model wordt een geluidbelastingkaart berekend. De structuur van deze geluidbelastingkaart, wordt bepaald door DF4_8 van het END Datamodel. In de geschetste situatie bevat een geluidmodel minstens één geluidgegeven. Dit geluidgegeven zou uit de CVGG kunnen worden gehaald, wanneer er op termijn wordt besloten deze ook via de CVGG uit te wisselen. De structuur van dit Input-geluidgegeven kan in dit geval bepaald worden door IMGeluid. Dit Input-geluidgegeven kan in deze situatie afkomstig zijn van een rijksweg, een provinciale weg, een spoorweg, van een agglomeratie-gemeente of van een luchthaven.

Wanneer het geluidmodel betrekking heeft op een agglomeratie gemeente, zullen lokale geluidgegeven over wegen, spoorwegen, industrie en overige geluidbelastende activiteiten worden gebruikt in het geluidmodel. Het geluidmodel bevat ook een model van de omgeving. In dit omgevingsmodel zitten bijvoorbeeld hoogtelijnen en geluidgevoelige gebouwen. Deze kunnen door de maker van het geluidmodel zelf gemodelleerd worden of op een andere manier worden ingewonnen. Een oplossingsrichting is om een lijst met geluidgevoelige gebouwen op te nemen in de CVGG.

De cijfers die bij pijlen (relaties) van het type &lt;<relatiesoort>> staan in de vorm [0…*] (Multipliciteiten), maken het mogelijk om het model op verschillende manieren te doorlopen. Deze Multipliciteiten geven grenzen aan van hoe vaak het ene object mag verwijzen naar het andere object in de relatie. Bijvoorbeeld: 1 of meerdere [1..*] input geluidgegeven(s) worden gebruikt in 0 of meerdere [0..*] Geluidmodellen. Het andere type relatie dat wordt gebruikt in het CMGeluidbelastingkaarten is de &lt;<generalisatie>>. Deze relatie wordt gelegd tussen twee Objecttypen om aan te geven dat het ene object generaliseerd in het andere. Een geluidgegeven Rijksweg is bijvoorbeeld een specifiek soort Input-geluidgegeven.

Om deze principes toe te lichten zullen we het CM Geluidbelastingkaarten een keer geheel doorlopen voor de geluidbelastingkaarten van Rijkswegen. Zie Figuur 11 voor een visualisatie hiervan. We beginnen linksboven in het model bij het Objecttype Geluidgegeven Rijksweg. Laten we er voor dit voorbeeld vanuit gaan dat we een geluidbelastingkaart willen maken van 100 wegdelen. Om te bepalen hoe deze wegdelen eruitzien, kijken we naar het IMGeluid object WegdeelGPP in dit hypothetische geval. In dit geval is ieder WegdeelGPP een Input-geluidgegeven dat wordt gebruikt in een geluidmodel. De relatiesoort tussen de objecttypen Input-geluidgegeven en Geluidmodel geluidbelastingkaart geeft nu aan dat 100 wegdelen worden gebruikt in 1 geluidmodel. De Multipliciteiten die hier gelden staan dit toe. Vervolgens worden er 5 geluidgevoelige gebouwen toegevoegd aan het omgevingsmodel en 5 omgevingsmodel objecten (dit zouden bijvoorbeeld hoogtelijnen kunnen zijn) om de omgeving te modelleren. Deze 10 objecten worden toegevoegd aan het geluidmodel. Uit dit ene geluidmodel worden 2 verschillende kaarten berekend. Eén kaart is voor de Lden situatie en één voor de Lnight situatie. De geluidcontouren op beide kaarten worden opgeslagen in overeenstemming met het Objecttype (featureType) met de naam “EnvHealthDeterminantMeasure” afkomstig uit het END Datamodel (zie figure 41. Streamlined data model for noise contour maps (DF4_8)). Bij een geluidbelastingkaart horen ook gegevens over blootstelling aan lawaai. De kaart voor het publiek wordt door Rijkswaterstaat nog aangevuld met een aantal Aanvullende geluidgegevens. Deze Aanvullende geluidgegevens bevatten extra informatie over de context die handig is voor het publiek. De ligging van 49 major Road Source Objecttypen wordt op de kaart afgebeeld samen met de afbakening van een stil gebied.

6.2 Centraal rekenen en publieke geluidbelastingkaarten

In hoofdstuk 5 werd al genoemd dat IenW meerdere denkbare scenario’s heeft uitgewerkt voor de toekomst van geluidberekeningen met betrekking tot geluidbelastingkaarten. Een scenario waar in dit rapport nog minder aandacht aan is besteed, is het centraal berekenen van geluidbelastingkaarten. In dit scenario kan de CVGG centraal geluidbelastingkaarten berekenen. In dit scenario hoeven de bronhouders alleen de geluidgegevens waarover zij zelf beschikken aan te leveren en doet de CVGG de rest. Maar deze geluidgegevens moeten dan wel volledig en precies volgens het IMGeluid worden aangeleverd. Het belangrijkste werk is daarmee al verricht. Dit scenario zal aantrekkelijk worden, wanneer het met forse besparing op de rekentijden gepaard zal gaan, of met besparing op licentiekosten voor rekensoftware. In combinatie met aanvullende gegevens, bijvoorbeeld in de Atlas Leefomgeving, zouden de geluidbelastingkaarten ook gebruikt kunnen worden voor de informatievoorziening aan het publiek.

Geluidbelastingkaarten voor het publiek bevatten vaak nog aanvullende gegevens om de kaart beter leesbaar te maken. Dit zijn bijvoorbeeld gegevens over de ligging van industrieterreinen of andere geluidbelastende activiteiten. Wanneer in de toekomst voor dit scenario wordt gekozen, is het daarom ook belangrijk om na te denken over het inwinningsvraagstuk dat achter deze gegevens zit. Mogelijk kunnen alle aanvullende gegevens uit het DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet) worden ingewonnen, maar dit is tot op heden onzeker. Het blijft daarom een optie dat deze ontbrekende gegevens, optioneel worden opgenomen in het IMGeluid zodat ze aangeleverd kunnen worden aan de CVGG.

6.3 Definities CMGeluidbelastingkaarten