Creative Commons Attribution 4.0 International Public License (CC-BY)
Samenvatting
Deze catalogus beschrijft het ondergrondmodel DGM (Digitaal Geologisch Model).
Status van dit document
Deze paragraaf beschrijft de status van dit document ten tijde van publicatie. Het is mogelijk dat er actuelere versies van dit document bestaan. Een lijst van Geonovum publicaties en de laatste gepubliceerde versie van dit document zijn te vinden op https://www.geonovum.nl/geo-standaarden/alle-standaarden.
Dit is de definitieve versie van het informatiemodel. Wijzigingen naar aanleiding van consultaties zijn doorgevoerd.
Dit is de vastgestelde catalogus die hoort bij Bijlage II van de Regeling basisregistratie
ondergrond en verwijst naar artikel 11 van de Regeling basisregistratie ondergrond.
De andere delen zijn als niet normatief aangeduid en voorzien van een grijze achtergrond.
1. Inleiding
1.1 Doel en doelgroep
In de basisregistratie ondergrond (BRO) wordt een aantal typen gegevens geregistreerd, de registratieobjecten.
Een catalogus is de gegevensdefinitie van een registratieobject en beschrijft welke gegevens van het object in de BRO zijn opgeslagen.
Het document is bedoeld voor alle gebruikers van de BRO en moet duidelijk maken welke gegevens er precies in het systeem zitten.
Aan aanleverende partijen moet het vertellen welke gegevens in de basisregistratie ondergrond moeten komen en aan welke eisen die moeten
voldoen, en aan afnemende partijen welke gegevens zij in de basisregistratie ondergrond mogen verwachten.
Het document is voor een breed publiek bedoeld en de informatie moet naast precies ook begrijpelijk zijn.
1.2 Totstandkoming
Een catalogus is het resultaat van een proces van standaardisatie dat geruime tijd in beslag kan nemen. De standaardisatie is een open proces waarin de belanghebbende partijen actief betrokken worden. Het eindresultaat wordt door de wetgever vastgesteld in een ministeriële regeling.
In bepaalde gevallen is de verscheidenheid aan gegevens van een object zo groot, dat er eerst deelverzamelingen worden gedefinieerd. Het standaardisatieproces wordt dan per deelverzameling doorlopen. De deelverzamelingen worden zo gekozen dat de gegevens die in de bijbehorende catalogus worden beschreven, direct na vaststelling aan de BRO kunnen worden aangeleverd. Wanneer er deelverzamelingen worden onderscheiden, komt de catalogus van het registratieobject dus gefaseerd tot stand. Omdat inzichten in de loop van de tijd kunnen wijzigen kan het aan het eind van het hele proces nodig blijken revisies door te voeren om ongewenste verschillen tussen deelverzamelingen weg te nemen.
1.3 Beheer
Een vastgestelde catalogus (zoals op wetten.nl gepubliceerd) wordt met het daarbij horende deel van het systeem van de basisregistratie ondergrond in gebruik genomen. De eerste formeel vastgestelde catalogus (zoals op wetten.nl gepubliceerd) krijgt het versienummer 1.0. Verwacht mag worden dat er na enige tijd behoefte gaat ontstaan aan gegevens die nog niet in de catalogus zijn opgenomen.
De beheerder hanteert drie typen versies voor een wijziging van een standaard. Bijvoorbeeld: versie 2.1.0 (=X.Y.Z):
X-wijzigingen Deze wijzigingen veranderen de structuur van de standaard. Hierdoor zijn X-wijzigingen niet backwards compatible.
Frequentie: maximaal 1 keer per 2 jaar.
Y-wijzigingen Dit zijn wijzigingen die niet de structuur veranderen. Dit kunnen bijvoorbeeld updates zijn of inhoudelijke aanpassingen aan objecten, attributen of waardelijsten of de reikwijdte van de standaard. Deze wijzigingen zijn backwards compatible.
Frequentie: maximaal 1 keer per jaar.
Z-wijzigingen Dit zijn in feite oplossingen van fouten of verbeteringen van technische aard. Deze wijzigingen zijn backwards compatible.
Frequentie: maximaal 2 keer per jaar.
In een jaar waarin een X-wijziging plaats vindt zullen er op hetzelfde registratieobject geen y-wijzigingen plaatsvinden. Als er een X- of een Y-wijziging in een jaar aan de orde is, wordt er geen z-wijziging gepland.
De versie van de catalogus met inleiding (zoals hier gepubliceerd) volgt voor de normatieve stukken volledig de versie op wetten.nl. Wijzigingen aan niet normatieve teksten in dit document vallen altijd onder Z-wijzigingen en zullen maximaal 2 keer per jaar plaatsvinden.
Het DGM (Digitaal Geologisch Model) is een regionaal lagenmodel van de Nederlandse ondergrond tot een diepte van ongeveer 500 meter. De bodemlagen in dit deel van de ondergrond bestaan hoofdzakelijk uit onverharde sedimenten, waarin de grondsoorten klei, zand, grind en veen voorkomen. De lagen worden op basis van verschillen in lithologie en andere eigenschappen ingedeeld in lithostratigrafische eenheden. Het DGM is een model van de opbouw en de samenhang (geometrie) van deze lithostratigrafische eenheden. De basis en de top van de eenheden worden in het model door dieptevlakken weergegeven. Uit de rasters van de top en de basis wordt de dikte van de eenheden afgeleid. Het modelgebied van het DGM omvat het vasteland van Nederland. De ondergrond van het Nederlandse deel van het Continentaal Plat is niet in het DGM opgenomen.
1.4 Leeswijzer
Hoofdstuk 1 geeft het doel en de doelgroep van een catalogus.
Hoofdstuk 2 behandelt enkele algemene aspecten van het BRO-systeem en begrippen van algemene aard.
Hoofdstuk 3 plaatst het object in de gegevenssystematiek van de basisregistratie ondergrond en vertelt wat de benadering is geweest bij het opstellen van de gegevensdefinitie.
Hoofdstuk 4 vertelt hoe de catalogus is opgebouwd en welke aspecten van de gegevens daarin worden beschreven.
2. Algemene kenmerken en begrippen
2.1 Opzet van de landelijke voorziening
De landelijke voorziening van de basisregistratie ondergrond is een systeem dat een schakel vormt in een informatieketen. Aan het begin van de keten staan bestuursorganen die opdracht geven tot de productie van gegevens, of zelf gegevens produceren. Die bestuursorganen worden bronhouders genoemd. De geproduceerde gegevens worden door een dataleverancier geleverd aan de beheerder van het systeem, de registerbeheerder. De bronhouder is verantwoordelijk voor de levering van gegevens. Hij kan besluiten zelf dataleverancier te zijn of andere partijen een machtiging voor levering te verlenen. De beheerder van de landelijke voorziening van de BRO registreert de aangeleverde gegevens en levert ze voor (her)gebruik door aan allerlei afnemers.
De opzet van het systeem moet begrepen worden vanuit de verantwoordelijkheden die in de keten zijn belegd. De aangeleverde gegevens vallen onder de verantwoordelijkheid van de bronhouder en de registerbeheerder mag die gegevens niet veranderen. De registerbeheerder moet echter wel gegevens toevoegen om het systeem te kunnen beheren en hij kan gegevens toevoegen om de afnemers goed van dienst te kunnen zijn.
Bij wet is geregeld dat de basisregistratie ondergrond zo wordt opgezet dat er onderscheid bestaat tussen de gegevens die aan de registerbeheerder zijn aangeleverd en de gegevens die de registerbeheerder aan de afnemers verstrekt. Het systeem valt uiteen in twee grote deelsystemen, het register brondocumenten ondergrond en de registratie
ondergrond (zie figuur 1).
Een geheel van gegevens dat door of onder verantwoordelijkheid van een bronhouder wordt aangeleverd, wordt een brondocument genoemd. De brondocumenten worden in het register brondocumenten ondergrond opgeslagen. De gegevens uit de brondocumenten worden samen met de gegevens die de registerbeheerder toevoegt in de registratie ondergrond vastgelegd. De registratie ondergrond is het deelsysteem dat gebruikt wordt voor uitgifte.
Figuur 1De twee grote deelsystemen van de landelijke voorziening van de BRO.
Met deze opzet verkrijgt het systeem de nodige flexibiliteit. Zo kan een object in de registratie ondergrond gegevens bevatten die uit meer dan één brondocument afkomstig zijn en bij uitgifte kunnen gegevens van verschillende objecten met elkaar gecombineerd worden. Ook is het mogelijk met het brondocument gegevens op te slaan die alleen voor de bronhouder en de aanleverende partij van belang zijn.
De catalogus dekt alle gegevens die opgenomen zijn in de registratie ondergrond. Verreweg de meeste gegevens komen uit de brondocumenten die de dataleverancier aanlevert en een paar gegevens komen voort uit de overdracht van een brondocument aan de registerbeheerder. Aan de aangeleverde gegevens worden enkele gegevens door de registerbeheerder toegevoegd. Als een gegeven is toegevoegd door de BRO wordt dat in de beschrijving expliciet vermeld.
Alle gegevens in de registratie ondergrond worden uitgegeven, maar niet alle afnemers kunnen alle gegevens geleverd krijgen. De gegevens die niet aan alle afnemers worden uitgeleverd zijn de gegevens die alleen nodig zijn in de communicatie tussen de registerbeheerder enerzijds en de dataleveranciers en bronhouders anderzijds.
2.2 Registratieobject
Het registratieobject is dé eenheid in de data-architectuur van de basisregistratie ondergrond. Voor de registerbeheerder is het de elementaire bouwsteen van het systeem dat hij moet beheren.
Een registratieobject verwijst naar een eenheid van informatie die onder de verantwoordelijkheid van één bronhouder valt en die met een bepaald doel is of wordt gemaakt. Het is in directe of indirecte zin gedefinieerd in de ruimte en dat wil zeggen dat een registratieobject een plaats op het aardoppervlak heeft of dat het gekoppeld is aan een ander type registratieobject met een plaats op het aardoppervlak.
Een registratieobject is niet alleen in de ruimte maar ook in de tijd gedefinieerd. Het leven van een registratieobject begint op het moment dat de gegevens zijn geregistreerd en dat is zo kort mogelijk nadat de gegevens zijn geproduceerd. De levensduur van een registratieobject, en de veranderlijkheid van de gegevens verschilt van object tot object. Een grondwatermonitoringput kan tientallen jaren gebruikt worden voor het meten van grondwaterstanden en in de periode kunnen er nieuwe gegevens ontstaan. Dat betekent dat de gegevens van de put in de registratie ondergrond gedurende zijn hele levensduur bijgewerkt moeten kunnen worden. Aan de andere kant van het spectrum staan de objecten waarvan alle gegevens in een keer worden vastgelegd. Geotechnisch sondeeronderzoek is daar een voorbeeld van. Sondeeronderzoek is eenmalig onderzoek en het resultaat ervan kan al na een of enkele dagen aan de bronhouder worden overhandigd.
2.3 Registratiedomein
Registratieobjecten worden in de basisregistratie ondergrond gegroepeerd in domeinen. Vooralsnog worden zes domeinen onderscheiden:
bodem- en grondonderzoek
bodemkwaliteit
grondwatermonitoring
grondwatergebruik
mijnbouwwet
modellen.
De domeinen zijn vanuit het oogpunt van beheer van belang voor de ordening van het systeem. Daarnaast zijn zij nuttig in de communicatie met de partijen die bij de realisatie van het systeem betrokken zijn.
2.4 Kwaliteitsregime
In de basisregistratie ondergrond worden niet alleen gegevens geregistreerd die dateren van na de datum waarop de wet van kracht is geworden. Ook oudere gegevens zullen in de basisregistratie ondergrond worden opgenomen. De noodzaak daartoe ligt in de wet verankerd. Die schrijft voor dat de gegevens uit de eerder bestaande systemen DINO en BIS zo veel mogelijk naar de BRO moeten worden overgezet. Verder staat de wet toe dat bronhouders tot vijf jaar na de inwerkingtreding van de wet historische gegevens ter registratie mogen aanbieden.
Historische gegevens kunnen niet altijd voldoen aan de strikte regels die de BRO stelt. Zo kan het voorkomen dat voor gegevens die volgens de strikte regels van de BRO verplicht zijn, geen waarde bekend is. Om de verwerking van de twee categorieën gegevens naast elkaar mogelijk te maken, worden twee kwaliteitsregimes gehanteerd. Voor de aanlevering van gegevens volgens de strikte regels geldt het IMBRO-regime. Bij de aanlevering van historische gegevens wordt geaccepteerd dat een aantal formeel verplichte gegevens geen waarde heeft. Voor deze gegevens wordt het IMBRO/A-regime gehanteerd en dat kent dus minder strikte regels.
De introductie van de twee kwaliteitsregimes geeft de bronhouder gedurende een bepaalde periode een zekere mate van vrijheid. Het kan bijvoorbeeld praktisch blijken het IMBRO/A-regime te hanteren voor gegevens die weliswaar pas na de datum waarop de wet in werking is getreden zijn geproduceerd maar die voortkomen uit opdrachten die al voor die datum zijn gegeven. Ook kan het voorkomen dat historische gegevens wel aan alle strikte voorwaarden voldoen en dan is het wenselijk de gegevens onder IMBRO-regime aan te leveren.
De periode waarin de bronhouders die vrijheid hebben wordt de transitieperiode genoemd. Over de duur van de transitieperiode zijn nog geen afspraken gemaakt. Na afloop van de transitieperiode kan alleen onder het strikte IMBRO-regime worden aangeleverd.
2.5 Formele en materiële geschiedenis
De basisregistratie ondergrond maakt deel uit van een stelsel van basisregistraties. Binnen het stelsel maakt men onderscheid tussen de materiële geschiedenis en de formele geschiedenis van een object.
Het begrip materiële geschiedenis wordt gebruikt om de veranderingen van eigenschappen van een object in de werkelijkheid aan te duiden. De materiële geschiedenis van een object wordt, voor zover relevant, in de registratie ondergrond vastgelegd. Niet alle registratieobjecten hebben een materiële geschiedenis, alleen de objecten met een levensduur, zoals de grondwatermonitoringput.
Het begrip formele geschiedenis wordt gebruikt voor de veranderingen van eigenschappen van een object in de registratie zelf. De meeste van die veranderingen gaan terug op een verandering van eigenschappen in de werkelijkheid, en de formele geschiedenis geeft aan wanneer de veranderingen in het systeem geregistreerd zijn. De formele geschiedenis kent ook gebeurtenissen die niet het gevolg zijn van een verandering in de werkelijke eigenschappen van een object. Die gebeurtenissen hebben betrekking op correcties. Het kan gebeuren dat een bronhouder erachter komt dat er een onjuiste waarde was geregistreerd en dan zorgt hij ervoor dat die verbeterd wordt. De registratie van de verbetering is een formele gebeurtenis.
Alle registratieobjecten hebben een formele geschiedenis en die wordt in de registratie ondergrond globaal vastgelegd in de registratiegeschiedenis van het object. Globaal wil zeggen dat de registratie ondergrond alleen een overzicht van de formele geschiedenis geeft. Voor de details moet het register brondocumenten ondergrond worden geraadpleegd.
Bij correctie wordt het betreffende gegeven in de registratie ondergrond overschreven en is de oude waarde van het gegeven niet meer direct beschikbaar voor de afnemers.
Zou een afnemer toch willen weten wat de eerdere foute waarde was, dan moet hij het register brondocumenten ondergrond raadplegen.
2.6 Coördinaten en referentiestelsels
De registratieobjecten van de basisregistratie ondergrond zijn gedefinieerd in de ruimte en dat wil zeggen dat een object zelf een plaats op het aardoppervlak, een locatie, heeft, of dat het gekoppeld is aan een ander type registratieobject met een locatie. Afhankelijk van het type registratieobject, wordt de locatie geregistreerd als een punt, een lijn of een vlak.
De locatie is de horizontale positie van een object. Voor bepaalde objecten is het voldoende dat alleen die horizontale positie wordt vastgelegd, maar voor veel objecten is ook de verticale positie van belang.
Posities worden vastgelegd in coördinaten en die zijn gedefinieerd in een bepaald referentiestelsel.
Er zijn verschillende typen referentiestelsels. Zo spreekt men van horizontale referentiestelsels (2D), verticale referentiestelsels (1D), gecombineerde referentiestelsels (2D, 1D) en werkelijke 3D referentiestelsels. In Nederland worden de horizontale en de verticale component van een positie in een afzonderlijk stelsel uitgedrukt. Het is vandaag de dag mogelijk met gps een positie in een 3D-referentiestelsel vast te leggen, maar de wens over te stappen op het gebruik van 3D is nog door geen van de partijen die betrokken zijn bij de basisregistratie ondergrond naar voren gebracht.
2.6.1 Referentiestelsels voor de horizontale positie
In Nederland zijn traditioneel verschillende referentiestelsels voor de horizontale positie in gebruik. In 2009, bij de eerste voorbereidingen voor de totstandkoming van de basisregistratie ondergrond, is al vastgesteld dat de verscheidenheid aan referentiestelsels de basisregistratie ondergrond voor problemen stelt omdat de registratie dan niet gemakkelijk op een eenduidige manier bevraagd kan worden. In de registratie ondergrond worden namelijk zowel gegevens met een locatie op land als gegevens met een locatie op zee geregistreerd. In de toenmalige praktijk werden op land en op zee verschillende stelsels gebruikt. Op land werd RD gebruikt en op zee waren verschillende stelsels in gebruik, waarvan WGS84 de belangrijkste was.
In 2009 was ook al bekend dat de Europese kaderrichtlijn INSPIRE de lidstaten vraagt de gegevens in Europa in één referentiestelsel uit te gaan wisselen, te weten in ETRS89. Met dat in gedachten, is het besluit genomen het BRO-systeem zo in te richten dat de registratie bevraagd gaat worden in ETRS89.
Het besluit wordt ondersteund door ontwikkelingen in Nederland. Sinds 2013 wordt er door de drie belangrijkste autoriteiten in Nederland op het gebied van referentiestelsels, het Kadaster, de Dienst der Hydrografie en Rijkswaterstaat, gewerkt aan de totstandkoming van nieuwe afspraken. Die afspraken moeten in lijn zijn met Europese afspraken en leiden tot heldere en eenduidige transformatieprocedures tussen referentiestelsels. Concreet betekent dit dat in Nederland op termijn het ETRS89-stelsel als standaard zal worden gehanteerd voor het uitwisselen van geo-informatie.
Het besluit betekent niet dat de gegevens ook in ETRS89 aangeleverd moeten worden. De basisregistratie ondergrond voorziet een periode van transitie waarin de aanleverende partijen zelf bepalen wanneer zij overstappen op ETRS89. Die periode zal naar verwachting jaren duren. Om de transitie te ondersteunen hanteert de basisregistratie ondergrond de volgende spelregels:
Gegevens mogen in een beperkt aantal referentiestelsels worden aangeleverd (RD, WGS84 en ETRS89).
Voor locaties op land wordt alleen RD of ETRS89 toegestaan.
Voor locaties op zee wordt alleen WGS84 of ETRS89 toegestaan.
De aangeleverde coördinaten worden in de registratie opgeslagen.
De aangeleverde coördinaten worden door de basisregistratie ondergrond getransformeerd naar
het ETRS89 referentiestelsel.
De getransformeerde coördinaten worden naast de aangeleverde coördinaten opgeslagen.
Bij de getransformeerde coördinaten wordt ook een identificatie van de gebruikte transformatiemethode opgeslagen.
Als de coördinaten in ETRS89 zijn aangeleverd, dan staat bij aangeleverde en getransformeerde positie dezelfde
informatie. Voor de locatie worden de getransformeerde coördinaten en de aangeleverde coördinaten beide
aan de afnemers verstrekt.
2.6.2 Referentiestelsels voor de verticale positie
In Nederland zijn voor verticale posities op land en zee verschillende referentiestelsels in gebruik. Op land wordt NAP gebruikt. Op zee is het in de voor de BRO relevante werkvelden gebruikelijk posities uit te drukken t.o.v. het gemiddeld zeeniveau (MSL, Mean Sea Level), maar posities t.o.v. LAT komen ook voor (Lowest Astronomical Tide). Dit laatstgenoemde stelsel wordt in de kaderrichtlijn INSPIRE genoemd als het stelsel van voorkeur voor het uitdrukken van verticale posities op zee. De basisregistratie ondergrond staat daarom op zee het gebruik van LAT naast MSL toe. Aangeleverde verticale posities worden door de BRO niet getransformeerd.
2.7 Gegevens op land en op zee
De basisregistratie ondergrond bevat gegevens over de ondergrond van Nederland en zijn zgn. Exclusieve Economische Zone (EEZ). De EEZ is het gebied op de Noordzee waar Nederland economische rechten heeft. Voor de referentiestelsels die bij aanlevering worden toegestaan, is het van belang te weten of de locatie van een object op zee of op land ligt.
Als scheidingslijn tussen land en zee wordt in de basisregistratie ondergrond de UNCLOS-basislijn gehanteerd. Het beheer van de basislijn valt onder de verantwoordelijkheid van de Dienst der Hydrografie van het ministerie van Defensie. Deze dienst voert die taak uit op basis van het Zeerechtverdrag van de Verenigde Naties uit 1982, dat in het Engels de United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) heet.
De basislijn is opgebouwd uit de nulmeterdieptelijn zoals weergegeven op de zeekaarten en enkele rechte basislijnen die onder meer de monding van de Westerschelde en de wateren tussen de Waddeneilanden afsluiten.
De grens tussen land en zee is veranderlijk. De Dienst der Hydrografie stelt de grens opnieuw vast wanneer daartoe voldoende aanleiding is. De BRO hanteert bij inname de meest recente versie van de UNCLOS-basislijn en controleert daarmee of de juiste referentiestelsels gebruikt worden.
Tussen het moment waarop de locatie van een object wordt bepaald en het moment waarop het gegeven in de basisregistratie ondergrond wordt vastgelegd verloopt enige tijd. In die periode kan de positie van de UNCLOS-basislijn opnieuw zijn vastgesteld, en dan ontstaat er een discrepantie die bij het aanleveren van gegevens tot problemen kan leiden. Wanneer een dergelijk probleem zich voordoet, wordt de dataleverancier gevraagd contact op te nemen met de registratiebeheerder om gezamenlijk tot een oplossing te komen.
Een soortgelijk probleem doet zich voor met betrekking tot de begrenzing van Nederland, met name van het Nederlands territoir. De grenzen van Nederland worden ieder jaar op 1 januari vastgesteld door het Kadaster en vastgelegd in de basisregistratie kadaster. De BRO controleert bij inname of een object in het gebied ligt dat Nederland en zijn Exclusieve Economische Zone omvat, en hanteert daarbij de actuele grenzen. Ook bij problemen die te herleiden zijn tot een verandering in de begrenzing van Nederland, wordt de dataleverancier gevraagd contact op te nemen met de registratiebeheerder om gezamenlijk tot een oplossing te komen.
2.8 Nauwkeurigheid van meetwaarden
Voor zinvol gebruik van gegevens met een gemeten, berekende of anderszins bepaalde waarde is het noodzakelijk dat de nauwkeurigheid van die gegevens bekend is.
Het begrip nauwkeurigheid laat zich in deze context het best omschrijven als de juistheid van een gemeten of berekende waarde. In de meeste processen waarin de waarde van een gegeven wordt bepaald, kan de afwijking van de daadwerkelijke waarde slechts via een kalibratie- of statistisch proces worden verkregen. Het resultaat omvat dan niet alleen een van de mogelijke realisaties van een meetwaarde maar ook informatie over de mogelijke spreiding van de meetwaarden.
De basisregistratie ondergrond gaat ervan uit dat de producenten van gegevens de metingen en berekeningen uitvoeren binnen een stelsel van afspraken dat binnen het desbetreffende werkveld is vastgelegd. Uitgangspunt is dat ook de eisen waaraan de gegevens op het gebied van nauwkeurigheid moeten voldoen in afspraken zijn vastgelegd. Dat kunnen praktische werkafspraken zijn, maar ook afspraken die vertaald zijn naar ISO- en NEN-normen. In de catalogus wordt in beginsel verwezen naar die normen. Waar deze normen niet voorzien in afspraken over de nauwkeurigheid, stelt de basisregistratie ondergrond hieraan specifieke eisen. Deze zijn dan vermeld in de catalogus.
2.9 Authentiek gegeven
In de wet is een aantal gegevens expliciet als authentiek aangeduid. Dit wordt in de catalogus nader uitgewerkt; verreweg de meeste gegevens zijn authentiek.
Met de aanduiding authentiek wordt, zoals geformuleerd in de memorie van toelichting op de wet, tot uitdrukking gebracht dat:
Het gegeven in samenhang met andere gegevens door een groot aantal bestuursorganen in verschillende processen wordt gebruikt en derhalve bestemd is voor informatie-uitwisseling tussen bestuursorganen;
de verantwoordelijkheid voor betrouwbaarheid van het gegeven eenduidig geregeld is;
het gegeven onderworpen is aan intern en extern kwaliteitsonderzoek, en
het gegeven zich leent voor verplicht gebruik door bestuursorganen en eenmalige verstrekking door burgers en bedrijven aan de overheid.
In de praktijk mag een gebruiker van de gegevens ervan uitgaan dat alle gegevens correct zijn. De catalogus moet de gebruiker alle informatie geven die voor een goed begrip daarvan nodig is.
Heeft een gebruiker echter gerede twijfel over de juistheid van een authentiek gegeven dan wordt verwacht dat hij de registerbeheerder daarvan op de hoogte brengt. Bestuursorganen zijn, bij gerede twijfel over de juistheid van een authentiek gegeven (of het ontbreken ervan), zelfs verplicht daarvan melding te maken.
Voor alle gegevens is aangegeven of ze authentiek zijn. Ook is voor alle gegevens aangegeven of ze aanwezig moeten zijn en een waarde moeten hebben. Dat laat zien dat er gegevens kunnen zijn die authentiek zijn maar geen waarde hoeven te hebben. Juist omdat er verplichtingen gelden t.a.v. authentieke gegevens, vraagt dit om een korte toelichting.
Wanneer een authentiek gegeven geen waarde heeft moet de gebruiker ervan uitgaan dat het gegeven niet is geproduceerd. Dat geval kan zich uiteraard alleen voordoen wanneer er vrijheid van beslissen bestaat bij de bronhouder of de producent.
Voor de duidelijkheid, als er wel een waarde is dan moet die ook in de BRO worden opgenomen. Bij gerede twijfel over het ontbreken van een waarde, moet een bestuursorgaan dat melden.
3. Introductie van de gegevensdefinitie
3.1 De gegevensdefinitie
De gegevensdefinitie vormt het hart van de catalogus en geeft een beschrijving van alle gegevens van het registratieobject. Eerst wordt de definitie van het registratieobject gegeven inclusief de plaatjes van het zgn. domeinmodel, en vervolgens de definities van de entiteiten waaruit het object is opgebouwd met de eigenschappen van die entiteiten, de attributen. De entiteiten worden op volgorde van de nummers in het domeinmodel behandeld. De volgende aspecten van de gegevens worden vastgelegd:
De Nederlandse naam van het gegeven.
Of het gegeven van het type entiteit of het type attribuut is, met in het laatste geval van welke entiteit het een attribuut is.
Eventueel de herkomst van het gegeven, in het uitzonderlijke geval de herkomst anders is dan de BRO.
De definitie van het gegeven.
Eventueel de herkomst van de definitie, in het uitzonderlijke geval de definitie een andere herkomst heeft dan de BRO.
De kardinaliteit van een attribuut, en dat geeft aan hoe vaak het attribuut voorkomt.
De aanduiding of een attribuut al dan niet authentiek is (juridische status).
De naam van het domein voor de waarden van het attribuut, met afhankelijk van het type domein nadere informatie over de waarden.
Eventueel de naam van het domein van het attribuut voor IMBRO/A, wanneer het uitzonderlijke geval zich voordoet dat er voor IMBRO/A een ander domein geldt dan voor IMBRO.
Eventueel de regels die in aanvulling op de kardinaliteit en de bepalingen van het domein gelden en door de basisregistratie ondergrond in controles zijn opgenomen, bijvoorbeeld om de consistentie van de inhoud van een brondocument vast te stellen.
Eventueel de regels die voor IMBRO/A gelden, wanneer het uitzonderlijke geval zich voordoet dat er voor IMBRO/A aanvullende regels gelden.
Eventueel de aanduiding dat de waarde van het attribuut mag ontbreken, wanneer het uitzonderlijke geval zich voordoet dat de waarde van het attribuut mag ontbreken.
Van attributen waarvan de waarde mag ontbreken de omschrijving van de reden waarom de waarde mag ontbreken.
Eventueel de aanduiding dat het gegeven wordt afgeleid door de basisregistratie ondergrond, in het uitzonderlijke geval het gegeven wordt afgeleid.
Eventueel een toelichting om aanvullende informatie te geven over de betekenis van het gegeven of de reden waarom het is opgenomen.
Van attributen van objecten met een materiële geschiedenis de aanduiding of het attribuut al dan niet een materiële geschiedenis kan hebben.
De gegevensdefinitie dekt de beide kwaliteitsregimes die worden onderscheiden, IMBRO en IMBRO/A. Het kwaliteitsregime IMBRO is leidend en bij het opstellen van de gegevensdefinitie is geprobeerd de verschillen tussen de twee regimes zo klein te houden. Het streven is een object altijd in termen van dezelfde gegevens te beschrijven en voor IMBRO/A alleen aanvullende regels te formuleren en extra waarden toe te staan. Bij uitzondering kan het echter nodig zijn gebleken voor IMBRO/A aparte entiteiten, attributen of domeinen te definiëren.
3.2 Domeinen
Een domein beschrijft welke waarden een attribuut mag hebben. Domeinen zijn van een bepaald type en de typen die in de catalogus worden gebruikt worden hieronder toegelicht. Sommige domeinen zijn samengesteld en die worden als laatste besproken.
3.2.1 Aantal
Het domein Aantal is een domein van het type getal. Het wordt gebruikt voor een telbare hoeveelheid en is een natuurlijk getal met een bepaalde maximale lengte. Het waardebereik van een attribuut met domein Aantal wordt volledig gespecificeerd door de maximale lengte N mee te geven (Aantal N). In het
domeinmodel wordt volstaan met de algemene aanduiding Aantal.
3.2.2 Code
Een domein van het type code is een opeenvolging van cijfers, van letters of van cijfers en letters met een bepaalde opbouw en met een specifieke betekenis. Een code heeft gewoonlijk een betekenis die ook buiten de basisregistratie ondergrond geldt. Een code wordt uitgegeven door een verantwoordelijke instantie. Om de opbouw van een code weer te geven wordt gebruik gemaakt van de letters C en N. De letter C staat voor character (Eng.) en duidt een letter aan, de letter N staat voor number (Eng.) en duidt een cijfer aan.
Wanneer een attribuut een domein van het type code heeft, wordt bij de beschrijving van het attribuut de naam van het domein en de opbouw opgenomen. Uit de definitie van het attribuut zelf moet blijken wat de specifieke betekenis is van de code. In het domeinmodel wordt het domein aangeduid met zijn naam.
3.2.3 Tijdstip
Voor gegevens die over tijdstippen gaan worden twee domeinen gebruikt. Een voor een tijdstip tot op de seconde nauwkeurig (DatumTijd), een voor een tijdstip tot op de dag nauwkeurig (Datum).
In ieder domein gaat het om de tijd gemeten volgens de Gregoriaanse kalender. Indien het domein DatumTijd wordt gebruikt moet ook de tijdzone worden meegegeven. Voor de tijdzone is UTC de referentie. UTC is de mondiaal geaccepteerde standaardtijd en de opvolger van GMT (Greenwich Mean Time); de drie letters staan voor Coordinated Universal Time. Door de tijdzone mee te geven kan lokale tijd worden omgezet naar UTC.
De opbouw van de twee domeinen volgt dezelfde conventies. Het eerste element in de opbouw staat voor het jaar, dan volgt de maand, enz., en het laatste element staat voor de tijdzone. Om de verschillende elementen aan te geven worden letters gebruikt: jaar (J), maand (M), dag (D), uur (U), minuut (M)en seconde (S), gevolgd door de tijdzone. Het aantal letters geeft de lengte aan.
Voor de meest uitgebreide variant van de opbouw, die van DatumTijd, wordt dit JJJJ-MM-DDTUU:MM:SS+UU:MM. De T is het teken dat de datum en het tijdstip op die datum scheidt. De + is het scheidingteken tussen het tijdstip en de tijdzone. Zoals uit de opbouw blijkt wordt de tijdzone in uren en minuten gegeven. De meeste tijdzones zijn overigens uitgedrukt in gehele uren (UU:00). In Nederland geldt Centraal Europese Tijd (UTC+1:00) of Centraal Europese Zomertijd (UTC+2.00).
3.2.3.1 DatumTijd
Het domein DatumTijd geeft een tijdstip volgens de Gregoriaanse kalender tot op de seconde nauwkeurig. De opbouw is JJJJ-MM-DDTUU:MM:SS+UU:MM. Wanneer een attribuut een domein van het type DatumTijd heeft is het voldoende de naam te geven, omdat de opbouw altijd hetzelfde is. Indien van toepassing wordt het bereik gegeven.
3.2.3.2 Datum
Het domein Datum geeft een datum volgens de Gregoriaanse kalender tot op de dag nauwkeurig. De opbouw is JJJJ-MM-DD. Wanneer een attribuut een domein van het type Datum heeft is het voldoende de naam te geven, omdat de opbouw altijd hetzelfde is. Indien van toepassing wordt het bereik gegeven.
3.2.3.3 OnvolledigeDatum
Voor gegevens die onder het kwaliteitsregime IMBRO/A aangeleverd worden, geldt een derde domein met vier keuzemogelijkheden.
De datum tot op de dag nauwkeurig, met als opbouw JJJJ-MM-DD
De datum tot op de maand nauwkeurig, met als opbouw JJJJ-MM
De datum tot op het jaar nauwkeurig, met als opbouw JJJJ
Geen datum bekend, met als vaste waarde onbekend.
De keuze die gemaakt wordt is gebaseerd op de beschikbaarheid van gegevens. De gebruiker moet ervan uit gaan dat de informatie zo nauwkeurig mogelijk is opgenomen. Wanneer een attribuut een domein van het type OnvolledigeDatum heeft is het voldoende de naam te geven, omdat de opbouw en de vier keuzen altijd hetzelfde zijn, en indien van toepassing wordt het bereik gegeven.
3.2.4 Meetwaarde
Het domein Meetwaarde is van het type getal en wordt in de basisregistratie ondergrond gebruikt voor gegevens die gemeten of berekend zijn. Bij het getal hoort een eenheid. De basisregistratie ondergrond gebruikt voor de eenheden de codes uit het UCUM (Unified Code for Units of Measure)-systeem. In bijzondere gevallen is de eenheid dimensieloos.
Het getal is altijd een rationaal getal, een getal met een decimaal scheidingsteken. Door het scheidingteken krijgt het een opbouw. Het aantal cijfers voor het scheidingsteken is variabel maar begrensd. Het aantal cijfers achter het scheidingsteken ligt vast.
Gewoonlijk wordt niet alleen de opbouw van het getal benoemd, maar wordt de waardeverzameling verder ingeperkt door een bereik te specificeren. Het bereik geeft de minimale en de maximale waarde aan die een attribuut kan hebben.
Wanneer een attribuut het domein Meetwaarde heeft wordt de opbouw, de eenheid en indien van toepassing het bereik gegeven. De opbouw wordt aangeduid als N.N. N staat voor het maximum aantal cijfers voor, resp. het aantal cijfers achter het scheidingsteken.
Inname van meetwaarden
In de praktijk is het moeilijk een meetwaarde zonder verandering van het ene systeem aan het andere door te geven. De basisregistratie ondergrond hanteert de definities binnen het systeem en bij uitgifte strikt om te borgen dat een meetwaarde zonder verandering kan worden doorgegeven.
Bij het vastleggen van eigenschappen is het niet altijd nodig getallen zo strikt te definiëren als de basisregistratie vraagt. De uitvoerders weten wel wat een getal zou moeten voorstellen en kunnen bijvoorbeeld accepteren dat een meetwaarde er een decimale nul bij krijgt of dat een getal een onbepaald aantal decimalen heeft. Om de uitvoeringspraktijk niet nodeloos te frustreren door getallen die niet aan de strikte definitie te voldoen af te wijzen, hanteert de basisregistratie ondergrond bij het innemen van meetwaarden de volgende praktische regels:
Er zijn meer cijfers achter het scheidingsteken aanwezig dan gespecificeerd: het getal wordt afgekapt op het aantal dat in de gegevensdefinitie is gespecificeerd.
Er zijn minder cijfers achter het scheidingsteken aanwezig dan gespecificeerd: het getal wordt aangevuld met nullen tot het aantal dat in de gegevensdefinitie is gespecificeerd.
Er is geen scheidingsteken aanwezig: het scheidingsteken wordt toegevoegd en het getal wordt aangevuld met nullen tot het aantal dat in de gegevensdefinitie is gespecificeerd.
Het getal voor het scheidingsteken begint met een of meer nullen: de nullen worden genegeerd.
Er zijn meer cijfers vóór het scheidingsteken aanwezig dan gespecificeerd: de waarde wordt geweigerd.
3.2.5 Tekst
Een domein van het type tekst bestaat uit een stuk tekst van een bepaalde maximale lengte. De tekst mag alleen bestaan uit de tekens die voorkomen in de MES-1 set. De MES-1 set omvat 335 tekens en wordt gebruikt binnen de landen van de Europese Unie die een Latijns schrift kennen.
Een domein van het type tekst wordt volledig gespecificeerd door met de aanduiding tekst ook de maximale lengte mee te geven als Tekst N, waarbij N de maximale lengte aangeeft. In het domeinmodel wordt het domein aangeduid als Tekst.
3.2.6 Waardelijst niet-uitbreidbaar
Een domein van het type waardelijst niet-uitbreidbaar is een lijst van de waarden die het attribuut mag hebben, die in de toekomst niet kan worden uitgebreid. Alle waarden staan vast. Er wordt voor dit domein gekozen wanneer uitbreiding niet mogelijk is.
Een lijst heeft een bepaalde naam. Wanneer een attribuut een domein van dit type heeft, wordt bij de beschrijving van het attribuut de naam van de lijst opgenomen. In het domeinmodel wordt het domein ook aangeduid met zijn naam. Van dit type bestaan er slechts drie en dat zijn:
IndicatieJaNee
Waarde
ja
nee
IndicatieJaNeeOnbekend
Waarde
ja
nee
onbekend
Kwaliteitsregime
Waarde
IMBRO
IMBRO/A
3.2.7 Waardelijst uitbreidbaar
Een domein van het type waardelijst uitbreidbaar is een lijst van de waarden die het attribuut mag hebben,
die in de toekomst kan worden uitgebreid. Er wordt voor dit domein gekozen wanneer uitbreiding mogelijk moet zijn.
Een lijst heeft een bepaalde naam. Wanneer een attribuut een domein van dit type heeft, wordt bij de beschrijving van het attribuut de naam van de lijst opgenomen.
In het domeinmodel wordt het domein ook aangeduid met zijn naam. De lijst zelf is in een apart hoofdstuk van de gegevensdefinitie opgenomen.
De uitbreidbare waardelijsten hebben in de basisregistratie ondergrond een vaste structuur,
bij de waarde wordt altijd de omschrijving van de waarde opgenomen en wordt vastgelegd of de waarde voor IMBRO geldt, of de waarde voor IMBRO/A geldt en eventueel wordt de categorie waarin de waarde valt vastgelegd.
In uitzonderlijke gevallen wijkt de structuur af en wordt de definitie van de structuur bij de betreffende waardelijst vastgelegd.
3.2.8 Organisatie
Het domein Organisatie wordt gebruikt om de organisaties die een rol hebben in de basisregistratie ondergrond te identificeren. De invulling van het domein hangt af van waar de organisatie gevestigd is en voor de basisregistratie ondergrond gaat het daarbij om Nederland of een andere lidstaat van de Europese Unie.
In het geval de organisatie in Nederland gevestigd is, wordt het domein ingevuld met het gegeven dat een onderneming of de maatschappelijke activiteit van een rechtspersoon in het Handelsregister identificeert, het KvK-nummer. Het KvK-nummer is van het type code en de opbouw is NNNNNNNN.
Voor organisaties buiten Nederland wordt het domein ingevuld met het equivalent van het KvK-nummer in een handelsregister van een andere lidstaat van de Europese Unie dan Nederland, het EuropeesHandelsnummer. Het Europees handelsnummer, de zogenaamde EUID, is geïntroduceerd ten behoeve van de koppeling van handelsregisters. De code is gebaseerd op ISO 6523 en is opgebouwd uit een landcode, registeridentificatiecode, inschrijvingsnummer en controlegetal.
De landcode is de 2-letterige code van ISO3166, de registeridentificatiecode is de identificatie van het nationale register omdat in sommige landen meerdere handelsregisters bestaan en het inschrijvingsnummer is het nummer waaronder de onderneming is ingeschreven in het betreffende register. Het controlegetal ter voorkomen van identificatiefouten wordt nog niet gebruikt. De opbouw per element is variabel en daarom is het Europees Handelsnummer in de BRO als domein Tekst 40 opgenomen.
3.3 Het domeinmodel
Het domeinmodel geeft een overzicht van de gegevens van het registratieobject en laat de onderlinge samenhang zien. Modellering van informatie kent verschillende invalshoeken. In de catalogus is het inhoudelijke perspectief gekozen omdat dat de meeste waarde heeft voor de mensen die de informatie moeten begrijpen. Een dergelijk model wordt in de basisregistratie ondergrond een domeinmodel genoemd. Uit het domeinmodel wordt een technisch model afgeleid dat meeweegt dat informatiesystemen efficiënt met elkaar moeten kunnen spreken. Het meer technische model heet productmodel en dat staat aan de basis van de documentatie van de software.
Voor het domeinmodel wordt de UML-notatie gebruikt. Met kennis van de gebruikte symbolen is het gemakkelijk te lezen.
Het domeinmodel is hiërarchisch opgebouwd. De genummerde blokjes in het domeinmodel staan voor de entiteiten waaruit het object is opgebouwd. In de blokjes staan de namen opgesomd van de attributen, de eigenschappen van de entiteiten, met daarachter de naam van de bijbehorende waardenverzameling (domein) en de kardinaliteit. Bij attributen is de kardinaliteit alleen opgenomen wanneer die ongelijk is aan 1. Overigens moet de kardinaliteit altijd in samenhang met de regels die in de definitie van het gegeven zijn opgenomen worden begrepen. De kardinaliteit en de regels bepalen samen of een gegeven al dan niet aanwezig is. De figuren laten ook zien welke attributen alleen aan de dataleverancier en de bronhouder worden uitgeleverd.
De getallen bij de entiteiten geven aan hoe vaak een entiteit voorkomt. De meeste entiteiten hebben kardinaliteit [1] en dat betekent dat een gegeven precies een keer voorkomt. Sommige entiteiten mogen een of meer keer voorkomen, die hebben kardinaliteit [1..*]. Een derde categorie vormen de entiteiten die kardinaliteit [0..1] hebben. Een dergelijk gegeven komt 1 keer voor of niet. De vierde en laatste categorie heeft kardinaliteit [0..*], en een dergelijk gegeven kan 0, 1 of meer keren voorkomen.
Een registratieobject heeft een bepaald kwaliteitsregime. Zoals eerder gesteld wordt een gegevensdefinitie opgesteld vanuit het streven IMBRO/A zo min mogelijk te laten afwijken van en IMBRO. Wanneer dat niet helemaal gelukt is en er voor een IMBRO/A een apart domein nodig is, is dat niet in het domeinmodel zichtbaar. Wanneer dat niet gelukt is en er voor IMBRO/A bijzondere attributen (of entiteiten) bestaan is dat wel in het model aangegeven.
3.4 Verplichte gegevens, verplichte waarden
De kardinaliteit en de regels bepalen samen of een gegeven
al dan niet aanwezig is. Voor een goed begrip van de
gegevensdefinitie is dat nog niet zorgvuldig genoeg
geformuleerd. In de praktijk van gegevensuitwisseling is het
namelijk mogelijk een attribuut op te nemen zonder waarde.
Verbijzonderd voor attributen is de juiste formulering daarom
dat de kardinaliteit en de regels samen bepalen of een attribuut
al dan niet aanwezig is en of een attribuut al dan niet een
waarde heeft.
Uitgangspunt is dat een attribuut dat aanwezig is een waarde
heeft. Een attribuut wordt alleen bij uitzondering zonder waarde
in de berichten opgenomen. Het onderstaande overzicht geeft
de vier mogelijkheden die voorkomen.
De kardinaliteit= [1] en er is geen aanvullende regel opgenomen. Dit betekent dat het gegeven altijd aanwezig is en altijd een waarde heeft.
De kardinaliteit= [1] en er is een aanvullende regel opgenomen die aangeeft waarom een waarde toch mag ontbreken. Dit betekent dat het gegeven altijd aanwezig is maar bij uitzondering en om een specifieke reden geen waarde kan hebben.
De kardinaliteit= [0..1] en er zijn 1 of meer aanvullende regels opgenomen. Dit betekent dat de regels bepalen of het gegeven wel of niet voorkomt en bepalen of het gegeven wel of geen waarde heeft.
De kardinaliteit= [0..1] en er is geen aanvullende regel opgenomen. Dit betekent dat het gegeven alleen aanwezig is als het een waarde heeft.
Voor de kardinaliteiten [0..*] en [1..*] geldt in essentie hetzelfde.
4. Catalogus
Noot: Over deze catalogus
Deze catalogus is automatisch samengesteld op basis van het UML model
"BRO:DGM" door Imvertor 1.47.6 op May 15, 2019 at 07:27:04.
Wanneer je technische fouten of onvolkomenheden aantreft, geef dit dan door aan en geef de code
"DGM-BRODGM-0.4-1-20180925-20190515-092705" door.
DGM (Digitaal Geologisch Model) - overzicht
4.1 Objecttypen
4.1.1 Objecttype Model
Naam
Model
Herkomst
BRO
Definitie
Een versie van het ondergrondmodel DGM, bestaande uit één of meer modelgebieden.
Een entititeit met het geheel van generieke gegevens die voorkomen bij alle verschillende
soorten registratieobjecten in de basisregistratie ondergrond (BRO).
Een in een modelgebied gebruikt boormonsterprofiel waarbij een interpretatie in geologische
eenheden is gemaakt.
Herkomst definitie
TNO
Toelichting
Bij het construeren van een modelgebied wordt op een zeker moment een momentopname
(snapshot) gemaakt van de boormonsterprofielen en de bijbehorende boorbeschrijvingsintervallen
in de bron-databank. De interpretaties van de boormonsterprofielen worden vervolgens
gebaseerd op deze momentopname. Alle wijzigingen die na de momentopname in de bron-databank
worden aangebracht, zullen daarom niet zichtbaar zijn in de betreffende modelgebiedversie.
Volgnummer van de preferente stratigrafische volgorde waarin de geologische eenheden
geordend zijn. Lage nummers liggen relatief hoog in de stratigrafische kolom. Het
volgnummer wordt o.a. gebruikt bij het tonen van de geologische eenheden in een legenda.
Kleur volgens de kleurcodering van het RGB-kleursysteem, waarbij kleur wordt uitgedrukt
met behulp van een combinatie van de drie primaire kleuren Rood-Groen-Blauw, uitgaande
van additieve kleurmenging.
Puntgeometrie met de ligging en hoogte van het boormonsterprofiel.
Herkomst definitie
NEN:5104
Toelichting
Driedimensionale puntgeometrie, waarbij X-coördinaat en Y-coördinaat in het Rijksdriehoekstelsel
van de ligging van het boormonsterprofiel en hoogte van het maaiveld c.q. de waterbodem
ter plaatse van het boormonsterprofiel in mm ten opzichte van NAP.
Volgnummer van de preferente stratigrafische volgorde waarin de geologische eenheden
geordend zijn. Lage nummers liggen relatief hoog in de stratigrafische kolom. Het
volgnummer wordt o.a. gebruikt bij het tonen van de geologische eenheden in een legenda.
Een aanduiding waarmee wordt aangegeven of een bepaalde indicatie al dan niet van
toepassing is.
Code
Naam
Definitie
J
Ja
N
Nee
5. Ondergrondmodel DGM
5.1 Beschrijving
DGM (Digitaal Geologisch Model) is een registratieobject in het domein
modellen. Het gaat in dit domein om schematische weergaven van de
werkelijkheid in twee of drie dimensies. Deze schematische weergaven geven een
schatting of voorspelling van de opbouw en eigenschappen van de bodem of
ondergrond. Modellen zijn sterk afhankelijk van de hoeveelheid en kwaliteit van
de beschikbare ondergrondgegevens zoals boormonsterbeschrijvingen. De kwaliteit
van de modellen zal daarom toenemen naarmate er meer ondergrondgegevens in de
BRO beschikbaar komen.
DGM is een driedimensionaal geologisch model van de laagopbouw van de matig
diepe ondergrond van Nederland tot een gemiddelde diepte van ongeveer 500 m
onder NAP, met een maximum diepte van 1200 m onder NAP. De basisbouwstenen van
DGM zijn lithostratigrafische c.q. geologische eenheden. Deze termen worden
hieronder toegelicht:
Lithostratigrafie betekent het rangschikken van gesteentelagen in
eenheden zoals formaties en laagpakketten op basis van lithologische
kenmerken (waaruit bestaat het materiaal?), verbreiding (waar komt de
eenheid voor?) en positie (wat is de ligging ten opzichte van andere
eenheden?). Lithostratigrafische eenheden worden formeel gedefinieerd in de
Stratigrafische Nomenclator van de Ondiepe Ondergrond van Nederland.
In DGM wordt de term geologische eenheid gebruikt in plaats van
lithostratigrafische eenheid omdat niet elke eenheid in het model één-op-één
overeenkomt met een lithostratigrafische eenheid volgens de Nomenclator. Het
kan namelijk voor de modellering nodig zijn om twee of meer
lithostratigrafische eenheden samen te nemen tot één geologische eenheid. De
tegenovergestelde situatie, waar een lithostratigrafische eenheid wordt
gesplitst in een of meerdere geologische eenheden komt ook voor.
DGM bestaat uit de volgende in de BRO opgenomen producten die ontstaan uit een
gestandaardiseerd werkproces:
De interpretaties van de geselecteerde boormonsterbeschrijvingen in
geologische eenheden*. Elke boormonsterbeschrijving is onderverdeeld in
dieptetrajecten behorende bij een geologische eenheid.
Breuken. Per breuksegment is aangegeven in welke basis van een
geologische eenheid dit breuksegment nog invloed heeft.
Een lagenmodel waarbij de ondergrond is weergegeven als een stapeling
van geologische eenheden die begrensd zijn door een top- en een basisvlak.
Beide vlakken zijn weergegeven als een raster met cellen van 100 x 100
meter, waarbij elke rastercel de hoogteligging van top en basis in meter
ten opzichte van NAP geeft en daarvan afgeleid de dikte in meters. Zowel
voor de top, dikte als basis zijn rasters beschikbaar die de
modelonzekerheid van het lagenmodel representeren. Ook is er een kans op
voorkomen per geologische eenheid beschikbaar.
De onderlinge samenhang van de in de BRO opgenomen geïnterpreteerde
boormonsterbeschrijvingen en het lagenmodel is geïllustreerd in Figuur 3.1 –
3.2.
Figuur 3.1: 3D weergave van boormonsterbeschrijvingen waarbij de kleuren
verschillende geologische eenheden weergeven.
Figuur 3.2: 3D weergave van een lagenmodel gebaseerd op de geïnterpreteerde
boormonsterbeschrijvingen van Figuur 3.1. Van het lagenmodel zijn alleen de
basisvlakken weergegeven. Elk basisvlak is het resultaat van een ruimtelijke
interpolatie van de in de boormonsterbeschrijvingen aangetroffen basissen van de
betreffende geologische eenheid.
5.2 Versiebeheer
Op DGM is versiebeheer van toepassing. De in de BRO uitgeleverde versie van DGM
bevat altijd het meest actuele model.
De beheerder van een model maakt zijn waardenlijsten (codelijsten en/of
referentielijsten) bekend op een algemeen bekend formaat (PDF en als
downloadable bestand) en maakt deze toegankelijk via
www.basisregistratieondergrond.nl. De waardenlijsten worden meegeleverd bij de modellevering.
Als er wijzigingen zijn in een waardelijst, wordt er uiterlijk twee maanden vóór
inwerkingtreding een notificatie op die website gezet, zodat gebruikers nog tijd
hebben om hun eigen omgeving op de wijzigingen aan te passen.
5.3 Modelonzekerheden
5.3.1 Onzekerheid
De belangrijkste gegevensbron voor DGM zijn boormonsterbeschrijvingen. Elk van
deze boormonsterbeschrijvingen geeft gedetailleerde informatie over de opbouw
van de ondergrond op één specifieke locatie. Voor het overgrote deel van de
gridcellen geldt echter dat ze niet doorboord zijn. Dit betekent dat we een
schatting moeten doen op basis van de in de omgeving van de gridcel aanwezige
boormonsterbeschrijvingen. Hoe goed het model hiertoe in staat is, is onder
andere afhankelijk van:
de geologische complexiteit (een homogeen samengestelde eenheid is beter te
classificeren dan een heterogeen samengestelde eenheid);
de hoeveelheid en de kwaliteit van de boormonsterbeschrijvingen in de
omgeving van de gridcel ;
de aan het model opgelegde randvoorwaarden zoals verbreidingsgrenzen van
geologische eenheden;
het gebruikte algoritme met de bijbehorende parameters zoals de gehanteerde
ruimtelijke correlatiefunctie.
Alle maatstaven van onzekerheid in DGM zijn gebaseerd op de in het model
gebruikte (stochastische) interpolatietechnieken. Het is belangrijk om te
beseffen dat deze technieken niet expliciet rekening houden met de
onzekerheidsmarges in de gebruikte brongegevens (waaronder de
boormonsterbeschrijvingen). In DGM spreken we daarom van modelonzekerheid in
plaats van onzekerheid.
5.3.2 Standaarddeviaties in het lagenmodel
Van elke gemodelleerde geologische eenheid van het lagenmodel is van zowel de
top, basis als de dikte een standaarddeviatieraster berekend. Deze rasters geven
voor elke rastercel de modelonzekerheid weer, uitgedrukt in de standaarddeviatie
(in m) van de door het model geschatte, meest waarschijnlijke diepteligging van
de gemodelleerde top en basis van de geologische eenheid en de daaruit afgeleide
dikte. Met de standaarddeviatie is het mogelijk om de kans te bepalen dat de
dikte of de diepteligging van de top of basis een bepaalde afwijking vertoont
van de door het model geschatte, meest waarschijnlijke waarde. De manier waarop
de standaarddeviatie berekend wordt kan per geologische eenheid verschillen.
Welke manier van toepassing is wordt beschreven in het Totstandkomingsrapport
dat met het model in de BRO is opgenomen.
5.3.3 Kans op voorkomen geologische eenheid
Voor iedere rastercel per geologische eenheid is een kans op voorkomen van deze
geologische eenheid berekend.
5.4 Doel en gebruik
DGM is een regionaal ondergrondmodel met een gebruiksschaal die past bij
toepassingen op landelijk en provinciaal niveau. Deze gebruiksschaal is
vergelijkbaar met de schaal van 1:100.000. Bij ondergrondvraagstukken op een
grotere schaal (subregionaal) kan DGM als raamwerk dienen waarbinnen meer detail
kan worden aangebracht.
5.5 Kwaliteitsaspecten
5.5.1 Algemeen
De kwaliteit van DGM is onder andere afhankelijk van de volgende factoren, de
hoeveelheid, diepte, ruimtelijke verdeling en kwaliteit van de
boormonsterbeschrijvingen, de verbreiding van een geologische eenheid, de
breukwerking in deze eenheid en het modelleren van de eenheden.
Deze kwaliteitsaspecten wordt in de navolgende paragrafen nader besproken.
5.5.2 Boormonsterbeschrijvingen
5.5.2.1 Boormonsterbeschrijvingen
Voor DGM wordt een subset van alle beschikbare boormonsterbeschrijvingen
gebruikt. Er wordt gestreefd naar een zo gelijkmatig mogelijke verdeling van
boormonsterbeschrijvingen per geologische eenheid, maar dit kan niet altijd
gerealiseerd worden. Er zijn gebieden met een hogere boordichtheid (in
onderzoeksgebieden, drinkwateronttrekkingsgebieden) en gebieden met een veel
lagere boordichtheid (Waddenzee, IJsselmeer). Daarnaast kan de boordichtheid per
eenheid per regio variëren. Tot slot varieert de kwaliteit van de
boorbeschrijvingen binnen deze subset. De gebruikte boormethode, de daaraan
gekoppelde manier van monstername en de methode waarmee de monsters zijn
beschreven beïnvloeden de kwaliteit van laagbeschrijvingen.
5.5.2.2 Kwaliteitsfiltering
Binnen de subset van DGM kunnen de boormonsterbeschrijvingen soms te weinig
lithologische kenmerken bevatten of uit te grote diepte-intervallen bestaan om
een geologische eenheid te kunnen interpreteren. Indien ook aanvullende
informatie, bijvoorbeeld in de vorm van een geofysische boorgatmeting, die
ondersteunend kan zijn bij de interpretatie, ontbreekt, kan besloten worden om
dergelijke boormonsterbeschrijvingen niet bij de modellering van de top en/of
basis van de betreffende eenheid mee te nemen. De selectie welke
boormonsterbeschrijvingen wel/niet worden meegenomen bij de modellering van een
geologische eenheid wordt handmatig uitgevoerd.
Daarnaast wordt de DGM subset onderworpen aan een geautomatiseerde
kwaliteitscontrole. Hierbij worden plausibiliteitstesten uitgevoerd
5.5.2.3 Momentopname
Bij het actualiseren van het model wordt op een zeker moment een momentopname
(‘snapshot’) gemaakt van de boormonsterbeschrijvingen en de bijbehorende
boorbeschrijvingen. De interpretaties van de boormonsterbeschrijvingen worden
gebaseerd op deze momentopname. Alle wijzigingen die na de momentopname aan deze
boormonsterbeschrijvingen worden aangebracht, zullen niet zichtbaar in de
momentopname zijn en zullen daarom niet zichtbaar zijn in het betreffende model.
5.5.2.4 Interpretatie in geologische eenheden
Alle in de subset geselecteerde boormonsterbeschrijvingen worden handmatig
voorzien van een lithostratigrafische indeling. Bij deze handmatige
interpretatie kan additionele informatie worden gebruikt, zoals geofysische
boorgatmetingen, zware mineralen diagrammen, pollenonderzoek en in de omgeving
opgenomen sonderingen.
Na het in geologische eenheden interpreteren van de boormonsterbeschrijvingen
worden de interpretaties middels een aantal plausibiliteitscontroles
gecontroleerd..
5.5.3 Breukwerking
Binnen de modellering van DGM wordt rekening gehouden met breuken. Per
breuksegment is aangegeven in welke basis van een geologische eenheid dit
breuksegment nog invloed heeft. Om modeltechnische redenen worden in de
modellering van de geologische eenheden van DGM deze breuken verondersteld
verticaal te zijn.
5.5.4 Lagenmodel
5.5.4.1 Consistent lagenmodel
Het lagenmodel is consistent, dat wil zeggen dat de top van een eenheid ofwel
samenvalt met de basis van een of meerdere hoger gelegen eenheden, ofwel aan
maaiveld ligt. Omgekeerd valt de basis van een eenheid samen met een of meerdere
toppen van dieper gelegen eenheden, of de basis ligt aan de onderkant van het
model. Een logisch gevolg is dat elk willekeurig punt in de ruimte (binnen de
begrenzingen van het modelgebied) zich altijd tussen de top en basis van één
enkele geologische eenheid bevindt.
5.5.4.2 Verschillen met boormonsterbeschrijvingen
Een boormonsterbeschrijving geeft veelal een gedetailleerd beeld van de
hoogteligging van geologische eenheden op één specifieke locatie. In het
lagenmodel wordt middels geostatistische technieken een schatting gegeven van de
hoogteligging van de geologische eenheden per rastercel. Deze is daarmee
representatief voor een gebied van 100 bij 100 m (10.000 m2). De diepteligging
van de geologische eenheden in een boormonsterbeschrijving kan daarom afwijken
van de voorspelde diepte van geologische eenheden in het lagenmodel op dezelfde
locatie. Ook geldt dat de stratigrafische opeenvolging van eenheden in een
boormonsterbeschrijving kan afwijken van de gemodelleerde opeenvolging van de
eenheden, dunne eenheden kunnen weggeschaald zijn in het lagenmodel en een
complexe afwisseling van eenheden moet voor de modellering vereenvoudigd worden.
De hoogte van het maaiveld op de locatie van het boormonsterbeschrijving kan
eveneens afwijken van de maaiveldhoogte van het model. Dit kan verschillende
oorzaken hebben, zoals fouten in de opname van de maaiveldhoogte of een
daadwerkelijke verandering in maaiveldhoogte door bijvoorbeeld afgraving of
ophoging die in de tijd tussen het maken van het boormonsterbeschrijving en het
modelleren heeft plaatsgevonden. Verder geldt dat de maaiveldhoogte in het model
representatief is voor een gebied van 100 bij 100 m en de hoogte van een
boormonsterbeschrijving geldt voor één specifieke locatie.
5.6 Metadata
5.6.1 Resolutie
Rastercellen in het lagenmodel hebben afmetingen van 100 bij 100 m.
5.6.2 Gebruiksschaal
In het ondiepe bereik van DGM is de gebruiksschaal circa 1:100.000. Door de
afnemende datadichtheid met de diepte geldt op groterere dieptes een kleinere
gebruiksschaal. Door verschillen in datadichtheid zijn er daarnaast regionale
verschillen in de gebruiksschaal van het model. Zie ook de toelichting in 5.4.
5.6.3 Gebiedsaanduiding
De omgrenzende rechthoek, uitgedrukt in minimale en maximale coördinaten van het
model, is vastgesteld in het Rijksdriehoekstelsel (RD). De waarden zijn in
onderstaande tabel weergegeven, met daarbij de omgerekende waarden in WGS84.
Coördinaat
Rijksdriehoekstelsel (m)
WGS84 (graden)
WGS84 (decimale graden)
Minimale X- coördinaat
0
E 003 11 40.7450
3.19465
Minimale Y- coördinaat
300.000
N 50 40 09.1109
50.66920
Maximale X- coördinaat
280.000
E 007 16 30.7336
7.27520
Maximale Y-coördinaat
625.000
N 53 35 46.3216
53.59620
5.6.4 Horizontale begrenzing
De horizontale begrenzing is voor het model vastgelegd in een polygoon.
5.6.5 Verticale begrenzing
De verticale begrenzing aan de bovenkant wordt bepaald door het maaiveld- en
waterbodemhoogtebestand. Dit bestand is een raster met cellen van 100 x 100 m.
Elke rastercel geeft de hoogteligging van het maaiveld resp. de waterbodem ten
opzichte van NAP weer.
Voor het lagenmodel geldt dat de verticale begrenzing aan de onderkant wordt
bepaald door de basis van de diepst gelegen gemodelleerde geologische eenheden.
5.6.6 Horizontaal referentiesysteem
Alle coördinaten in DGM zijn gegeven in meter in het Rijksdriehoekstelsel (RD).
Voor de geïnterpreteerde boormonsterbeschrijvingen geven de coördinaten de
ligging van de boorlocatie aan maaiveld aan. Voor het lagenmodel geldt de
conventie dat de ligging van een rastercel wordt beschreven door de coördinaten
van de linkeronderhoek (“lower left corner”).
5.6.7 Verticaal referentiesysteem
Alle hoogten in het lagenmodel van DGM zijn gegeven in meter ten opzichte van
NAP.
Algemeen contact:
